لازمه فعالیت اقتصادی سودمند و موفقیت در کسب و کار صنفی وجود نیروی انسانی توانمند با دارا بودن شاخصه‌های مورد نیاز آن حرفه است. در این میان بانوان به عنوان درصد قابل ملاحظه‌ای از فعالان در اصناف و کسب و کارهای مختلف می‌توانند نقش بسزایی در رونق تولید کشور ایفا نمایند. حوزه صنایع دریایی یکی از این عرصه‌های تولید است. در گذشته حضور و فعالیت در این عرصه و حرفه دریانوردی برای بانوان بسیار کمرنگ بوده است. اما چند سالی است که بحث حضور بانوان و توانمندسازی آن‌ها در این عرصه بسیار مطرح و پیگیری شده است. بنا به مستندات تاریخی نخستین حضور بانوان در دریا مربوط به بانوی دریانورد ایرانی دریاسالار آرتمیس به عنوان نخستین بانوی فرمانده ناوگان دریایی در دوران هخامنشی است.
حضور و فعالیت بانوان در عرصه تولید تاثیر مستقیم و متقابل در جهش تولید و سطح توسعه یافتگی جوامع دارد. به عنوان مثال کشورهایی مثل آلمان، نروژ، کانادا، آمریکا و انگلستان که از سطح توسعه یافتگی بالایی برخوردارند و قابلیت‌های تولید بالایی دارند، حضور بانوان در محیط کسب و کار و فعالیت صنفی بسیار بالاست. براساس آمار و مستندات درصد حضور بانوان به کل افراد شاغل در این کشورها در حدود 40 درصد است. به عنوان نمونه‌ای دیگر در کشور سوئد در حدود یک سوم کرسی‌های پارلمانی در اختیار بانوان است.
پیشینه‌های مطالعاتی و تاریخی نشان می‌دهد؛ بانوان توانسته‌اند مناصب و جایگاه‌های ویژه مورد انتظار را در کسب و کار داشته و جهش مناسبی را در اقتصاد ممالک خود رقم بزنند. وجود زیرساخت‌ها، سطوح فرهنگی جوامع و برخی المان‌های دیگر فاکتورهای تاثیر گذار در حضور بانوان در تولید هستند. از جمله وظایف دولت‌ها و سیاستگذاران تولید، ایجاد فرصت مناسب و برابر در راستای حضور بانوان در این عرصه است. رویکردهای کلی به حضور بانوان در فرهنگ‌های مختلف با توجه به ادوار مختلف متفاوت بوده است. از دهه 1980 با اصلاحات بوجودآمده در اسلوب کار و مشاغل که با تغییرات اقتصادی و اجتماعی همراه بوده، حضور بانوان در عرصه فعالیت دریانوردی آغاز شده و در دهه 1990 میلادی این روند تسهیل یافته است.
در کشور ما نیز، در سال‌های اخیر، حضور بانوان در کسب و کارهای حرفه دریانوردی عینیت یافته است. این حضور بیشتر بواسطه تغییر در طرز تلقی جامعه و همچنین فرهنگسازی‌ها بوده‌است. ورود بانوان در عرصه کسب و کار جدید با حضور آن‌ها به ناوگان حمل ونقل کشور قابل لمس است. بر اساس باورهای عمومی حرفه دریانوردی و فعالیت در این صنف همانند فعالیت در عرصه حمل ونقل حرفه ای خاص به شمار می‌رود. تا پیش از ورود بانوان این تفکر بر جوامع حاکم بوده، اما با حضور بانوان توانمند این موضوع مورد تائید و تحصین قرار گرفته است.
در این سال‌ها حضور و مدیریت یک بانو در یک شرکت کشتیرانی در خوزستان، نمایندگی یک بانوی ایرانی در سازمان بین المللی دریانوردی (IMO) و مهمتر از همه نامگذرای سال 2019 میلادی به توانمندسازی بانوان در عرصه دریا، می‌تواند مشوق و محرک‌های خوبی برای افزایش و استمرار حضور بانوان در این عرصه باشد. همانگونه که پیشتر اشاره و تاکید شد، حضور بانوان در این عرصه و فعالیت در اصناف مرتبط با کسب و کار دریایی همانند دیگر اصناف در تولید یک کشور بسیار اثرگذار است. اصناف مرتبط با حوزه دریایی بسیار گسترده بوده و پتانسیل‌های بالایی برای فعالیت بانوان دارند.
کسب و کارهای مرتبط با گردشگری، بهداشت و درمان و حمل‌ونقل دریایی از جمله اصناف مرتبط با حضور هستند که نیازمند حمایت دولت‌ها و جوامع است. در این میان بانوان نیز می‌توانند با افزایش آگاهی‌ها به حقوق قانونی و همچنین دریافت آموزش‌های تخصصی لازم این روند را تسهیل نمایند. در این میان برخی دفاتر و مراکز حقوقی مربوط به دریانوردی و دریانوردان نیز به دعاوی اختصاصی مربوط به فعالیت بانوان در این عرصه اختصاص یافته است، که از فارغ التحصیلان زن در رشته‌های تخصصی بهره می برند. سال 1399 که بنا به فرمایشات مقام معظم رهبری(مد ظله العالی) که سال جهش تولید نامگذاری شده است. حال که سال رونق تولید از نیمه گذشته و بسیاری از اصناف و کسب و کارها علی رغم شرایط خاص بیماری بوجود آمده، در این امر موفق بوده اند؛ امید است در مجال باقی مانده حضور بانوان در اصناف مختلف و اصناف دریایی رونق یابد.
کارشناس ارشد حقوق خصوصی و فعال در حوزه حقوق دریایی
