۱۹ زیردریایی و کشتی و ۱۴ راکتور هسته ای در میان ۱۸هزار جسم رها شده در دریاست بر همین اساس ولادیمیر پوتین برای کاهش ۹۰ درصدی مواد رادیواکتیو در اقیانوس منجمد شمالی طرحی را به اجرا گذشته است تا دو زیردریایی هسته ای و چهار محفظه راکتور دوران شوروی را از زیر گل و لای کف اقیانوس بیرون بکشند.
به گزارش مرین‌پرس، در زیر بعضی از پررونق ترین مناطق ماهیگیری دنیا، زیردریایی های رادیواکتیو بازمانده از دوران اتحاد جماهیر شوروی در کف دریا در حال فروپاشی هستند. روسیه می خواهد بعد از چندین دهه آن ها را بازیابی کند.
ولادیمیر پوتین برای کاهش ۹۰ درصدی مواد رادیواکتیو در اقیانوس منجمد شمالی طرحی را به اجرا گذشته است تا دو زیردریایی هسته ای دوران شوروی و چهار محفظه راکتور را از زیر گل و لای کف اقیانوس بیرون بکشند.
هدف این طرح که درست قبل از ریاست روسیه بر شورای شمالگان در سال آینده اعلام شده آن است که نشان دهد این کشور نه تنها قدرت برتر تجاری و نظامی در منطقه شمالگان، که همچنین نگران نظارت بر محیط زیست است. زیردریایی کا-۱۵۹ درست کنار بندر مورمانسک در زیر دریای بارنتز خوابیده که ثروتمندترین بندر صید ماهی کاد و همچنین زیستگاه مهم ماهی هادوک، شاه خرچنگ قرمز، گراز دریایی، نهنگ، خرس قطبی و جانوران دیگر است.
همزمان با این طرح، روسیه جلودار “هسته ای سازی” شمالگان با کشتی ها و سلاح های جدیدی است که دو مورد از آن ها منجر به حادثه شده است.
در دوران جنگ سرد، آمریکا و شوروی بیش از ۴۰۰ زیردریایی هسته ای ساختند. یک “ارتش خاموش” که به طرفین مخاصمه راهی برای تلافی می داد، حتی اگر تمام انبار‌های موشک و بمب افکن های استراتژیک آن ها با اولین حمله ناگهانی از بین می رفت.
تنها صدکیلومتر آن طرف تر از مرز یک عضو ناتو یعنی نروژ، بندر شمالی مورمانسک و پایگاه های نظامی اطراف آن تبدیل به مرکز نیروی دریایی هسته ای شوروی شد.
پیامد‌های این فعالیت های نظامی پس از فروریختن دیوار برلین آشکار شد. برای مثال، در سال ۱۹۸۲ در خلیج آندریف ۶۰۰هزار تن آب سمی از یک استخر ذخیره هسته ای به دریای بارنتز نشت پیدا کرد. در این محل سوخت مصرف شده بیش از صد زیردریایی هسته ای در قوطی های زنگ زده و در فضای باز انبار شده بود.
روسیه و کشور‌های غربی شامل بریتانیا، از ترس آلودگی نزدیک به یک میلیارد پوند هزینه پاکسازی کردند تا ۱۹۷ زیردریایی هسته ای شوروی را از رده خارج و اوراق کنند. یک مطالعه در سال ۲۰۱۹ نشان داده است که حدود ۱۸هزار جسم رادیواکتیو در اقیانوس منجمد شمالی رها شده که ۱۹ زیردریایی و کشتی و ۱۴ راکتور هسته ای در میان آنهاست.
اما ۹۰ درصد تشعشعات گاما از شش جسمی ساطع می شود که کمپانی روسی روس اتم قرار است در طول دوازده سال آینده آن ها را از زیر آب خارج کند. این کمپانی قصد دارد که دو زیردریایی هسته ای، سه محفظه راکتور و یخ شکن لنین را از کف اقیانوس بالا بکشد.
آناتولی گریگوریف، مدیر بخش فنی کمپانی روس اتم می گوید: “حتی اگر به احتمال بسیار کم مقدار ناچیزی از مواد رادیواکتیو این اجسام نشت کند، اکوسیستم شمالگان را در خطری غیرقابل قبول قرار خواهد داد. “دو زیردریایی هسته ای که قرار است بیرون کشیده شوند، در مجموع یک میلیون کوری تشعشع رادیواکتیو ساطع می کنند که تقریبا معادل یک چهارم تشعشع ساطع شده پس از فاجعه فوکوشیما در ماه اول است.
یکی از این زیردریایی ها کا-۱۵۹ است که وقتی غرق شد ۸۰۰ کیلوگرم سوخت اورانیوم مصرف شده را با خود به کف دریا برد، که درست زیر مسیر ماهیگیری و کشتیرانی پر رفت و آمد در شمال مورمانسک قرار دارد. تامس نیلسن، دبیر روزنامه بارنتز آبزرور در توصیف این زیردریایی ها می گوید که مانند “حادثه چرنوبیل با دور آهسته در کف دریا” هستند.
اینگار آموندسن، از مدیران سازمان نروژی ایمنی هسته ای، می گوید: “این زیردریایی ها حاوی مقدار زیادی سوخت هسته ای مصرف شده هستند که قطعا در آینده به محیط زیست نشت خواهد کرد؛ و ما به تجربه می دانیم که تنها مقدار کمی آلودگی، یا حتی شایعه آلودگی، پیامد‌های سنگینی برای اقتصاد، محصولات دریایی و شیلات خواهد داشت.”
کمینه کردن خطر
روسیه، نروژ و کشور‌های دیگری که کشتی های ماهیگیری آن ها در آب های پربار دریای بارنتز کسب و کار می‌کنند، شمشیر داموکلس را بالای سرشان حس می‌کنند.
یک متخصص از موسسه پژوهشی انرژی هسته ای کورچاتف در مسکو می گوید که قفل محفظه یک راکتور “در بهترین حالت ۳۰ سال پس از غرق شدن ممکن است شکسته شود. “چنین واقعه ای می تواند ایزوتوپ های رادیواکتیو مانند سزیم ۱۳۷ و استرانسیوم ۹۰ را آزاد کند.
با اینکه آب زیاد اقیانوس به سرعت این مواد را رقیق می کند، اما حتی اگر مقدار کمی از آن وارد بدن آبزیان و از طریق آن ها وارد بدن جانورانی در بالای زنجیره غذایی شود، به بدن انسان هم راه خواهد یافت.
اما پیامد‌های اقتصادی برای صنعت ماهیگیری دریای بارنتز، حتی از پیامد‌های زیست محیطی هم بیشتر خواهد بود. برای مثال، با اینکه آزمایش ها دیگر وجود ایزوتوپ های رادیواکتیو را در ماهی های اقیانوس آرام نشان نمی دهد، هنوز بیش از ۲۰ کشور محصولات ماهیگیری ژاپنی را به دنبال حادثه نیروگاه هسته‌ای فوکوشیما در سال ۲۰۱۱ تحریم کرده اند.
هرگونه تحریم مشابه بر روی محصولات ماهیگیری دریای بارنتز و دریای کارا می تواند ماهانه ۱۲۰ میلیون یورو به اقتصاد روسیه و نروژ خسارت وارد کند. از سوی دیگر اگر حادثه ای در جریان بالا کشیدن زیردریایی ها رخ دهد و باعث باز شدن ناگهانی راکتور شود، می تواند باعث شروع یک واکنش زنجیره ای هسته ای شود که قابل کنترل نخواهد بود و منجر به انفجار هسته ای شود.
آموندسن استدلال می کند که خطر چنین بحرانی برای زیردریایی های کا-۱۵۹ و کا-۲۷ بسیار کم است و می تواند با برنامه‌ریزی مناسب به کمترین مقدار برسد. همانگونه که در جریان جمع آوری سوخت هسته ای مصرف شده از آب های خلیج آندریف انجام شد.
آموندسن می گوید که حتی اگر حادثه ای رخ دهد “ما مسئله را برای نسل های آینده باقی نخواهیم گذاشت؛ نسل هایی که ممکن است دانش کافی برای مواجهه با چنین میراثی از زباله هسته ای نداشته باشند. “
ایمنی و شفافیت صنعت هسته ای روسیه هیشه مورد سوال بوده است. مقامات هلندی اخیرا به این نتیجه رسیده اند که ایزوتوپ ۱۳۱ ید رادیواکتیو که در ماه ژوئن بر فراز اروپای شمالی آشکارسازی شده از سمت غرب روسیه آمده است. تاسیسات بازفراوری هسته ای مایاک که سوخت مصرف شده در خلیج آندریف را با قطار دریافت می کرد، سابقه مشکوکی دارد که به حادثه اتمی ۱۹۵۷ باز می گردد.
همچنین کمپانی روساتم به تکذیب یافته های متخصصان بین المللی ادامه می دهد که منبع ابر رادیواکتیو روتنیوم ۱۰۶ که در سال ۲۰۱۷ بر فراز اروپا ثبت شد، تاسیسات مایاک بوده است.
در حالی که زیردریایی های کا-۱۵۹ و کا-۲۷ باید از زیر دریا بیرون کشیده شوند، رشید الیموف از سازمان صلح سبز روسیه می گوید که “ما نگران نظارت بر روی این پروژه، مشارکت عمومی و انتقال سوخت مصرف شده به تاسیسات مایاک هستیم.”
پارادوکس هسته ای
بیرون کشیدن شش جسم رادیواکتیو از زیر دریا با تصویری که پوتین به عنوان محافظ محیط زیست شکننده شمالگان از خود ساخته است، همخوانی دارد. دمیتری ترنین، مدیر اندیشگاه مرکز کارنگی در مسکو، می گوید که “برای پوتین، شمالگان بخشی از میراث تاریخی اوست که باید به خوبی محافظت شود، سود واقعی بدهد و پاک باشد. “
با این همه، همزمان با دنبال کردن سیاست شمالگان “پاک”، کرملین از توسعه گاز و نفت در شمالگان حمایت می کند؛ و حتی با اینکه پوتین میراث هسته ای بازمانده از شوروی را در آب های شمالی پاک می کند، در حال ساختن میراث هسته ای خودش است.
حضور یخ شکن های هسته ای جدید و ساختن اولین و تنها نیروگاه هسته ای شناور جهان، دوباره آب های شمالگان را تبدیل به هسته ای‌ترین آب های زمین کرده است.
این توسعه بدون حادثه نبوده است. در ژوئیه سال ۲۰۱۹، آتش سوزی یک زیردریایی هسته ای در نزدیکی مورمانسک منجر به “فاجعه ای در مقیاس جهانی” شد. این توصیف یکی از افسران در مراسم یادبود ۱۴ ملوان کشته شده در این حادثه است.
تامس نیلسن، از روزنامه بارنتز آبزرور، با اشاره به اینکه تلاش مشترک جامعه جهانی شامل نروژ و روسیه برای پاکسازی هسته ای سرمایه گذاری خوبی بوده است، می نویسد که روز به روز تعداد سیاستمدارانی که در نروژ و اروپا به این همکاری شک می کنند بیشتر می شود.
آن ها فکر می کنند که “این واقعا یک پارادوکس بزرگ است که جامعه جهانی به ایمن کردن میراث جنگ سرد کمک می کند در حالی که به نظر می رسد روسیه به ایجاد یک جنگ سرد جدید اولویت می دهد. ” البته به گفته نیلسن تا جایی که سازمان غیرنظامی روساتم مسئول پاکسازی هسته ای باشد، ارتش روسیه انگیزه کمی برای کاهش زیاده روی های هسته ای خواهد داشت.
بنابراین، در حالی که پاکسازی هسته ای پیش رو بزرگترین عملیات در نوع خود در تاریخ است، ممکن است صرفا سرآغازی برای معامله با موج جدید قدرت هسته ای در شمالگان باشد.
