پیرو پی نوشت ریاست سازمان انرژی اتمی ایران به ریاست پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای ایران در نامه ارسالی انجمن مهندسی دریایی ایران، پژوهشگاه فوق الذکر موضوعات و برنامه های پیشنهادی را در خصوص موضوع اعلام شده در نامه انجمن ارائه نمود.
به گزارش مرین‌پرس، متن این نامه بدین شرح است:
جناب آقای مهندس اسلامی
معاون محترم رییس جمهور و رییس سازمان انرژی اتمی ایران
با سلام و تحیت؛
احتراما، عطف به پی نوشت حضرتعالی در هامش نامه شماره 179-1400 مورخ 1400/7/17 رییس انجمن مهندسی دریایی ایران در خصوص استفاده از فناوری هسته ای در نسل جدید گیاهان شورزی در راستای تغییر اقلیم ایران و کشاورزی در حاشیه دریای عمان و خلیج فارس، موضوعات و برنامه های پیشنهادی این پژوهشگاه در این زمینه به شرح ذیل تقدیم می شود.
- انجام تحقیقات و یا اجرای برخی از دستاوردهای موجود به منظور حل معضلات بی آبی و یا بیابان زدایی در کشور نیازمند هم افزایی دستگاه های اجرایی کشور همانند وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان حفاظت از محیط زیست و سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور و پیش بینی این قبیل موضوعات در اسناد بالادستی است.
- وجود بیش از 345 گونه گیاهان شورزی در بخش های جنوبی و مناطق بیابانی و کویری کشور فرصتی مغتنم برای بهره برداری از آب ها شور و لب شور در کشور بوده و می تواند گام موثری در تامین بخشی از علوفه دامی کشور و نیز استحصال مواد آلی و معدنی مختلف باشد. گونه های متعددی از گیاهان هالوفیت و شورزی، پتانسیل های گیاهی ارزشمندی بوده که در پوشش گیاهی غالب و رایج در 27 میلیون هکتار از خاک های شور و سدیمی کشور می باشد. در این میان مطالعات گسترده ای بر روی کشت و پرورش برخی از گونه های معروف هالوفیت از جمله سالیکورنیا (Salicornia) و سایر گونه های شورزی در کشورهای مختلف به ویژه در سواحل کشورهای حوزه خلیج فارس انجام شده است و میزان عملکرد و خوش خوراکی آن ها برای مصارف علوفه ای تایید گردیده است. همچنین علاوه بر مصرف علوفه ای، استحصال روغن های خوراکی، صنعتی و سوخت های زیستی و نیز تامین برخی محصولات صنعتی نظیر پتاس و محصولات صابونی از دیگر کاربرد این گیاهان می باشد. در کشور نیز گونه هایی نظیر آتریپلکس با دارا بودن میزان پروتئین بالا و خاکستر کمتر دارای ارزشی به مراتب بهتر بوده و برخی از گونه های سالیکورنیای ایران نظیر Salicornia Persica طی ارزیابی های صورت گرفته دارای کمیت و کیفیت محصولی به مراتب بهتر از S. Bigelovii می باشند.
- آبیاری گیاهان هالوفیت عمدتا با آب دریا در صورت رعایت اصول زیست محیطی و جلوگیری از انتشار املاح بر جای مانده از آبیاری امکان پذیر است. در این خصوص برخی از گونه های هالوفیت به شرح ذیل برای مناطق حاشیه ای جنوب کشور پیشنهاد می شود:
- آلوروپوس (Aeluropus Littoralis) یا چمن شور ساحلی؛
- سالیکورنیا (Salicornia Europaea)، یا علف ترش یک ساله؛
- سنا (Senna Bicapsularis)؛
- آتریپلکس (Atriplex Hymenelytra) یا سلمکی یا علف شور؛
- کینوا (Chenopodium Quinoa)؛
- کوشا (Kochia Scoparia L. Schard)؛
- آمارانتوس؛
- پسته.
در همین راستا به منظور احیای پوشش سبز و افزایش درآمد ساکنان مناطق جنوب کشور، برنامه های ذیل پیشنهاد می شود:
الف – برنامه کوتاه مدت
- وجود ارقام یا مواد موتانت مقاوم به شوری و مناسب اقلیم گرم حاصل برنامه های پژوهشی در گروه اصلاح نباتات پژوهشکده کشاورزی این پژوهشگاه، این امکان را مهیا می سازد که این ارقام به صورت آزمایشی در چند منطقه به منظور تکثیر بذر کافی کشت گیاهان نظیر کلزا (رقم روشنا)، پنبه (پرتو و تابان) و لاین های موتانت گندم و جو که مقاوم به خشکی و شوری هستند در منطقه کشت و با آبیاری محدود ارزیابی شوند.
ب – برنامه میان مدت
- اغلب گیاهان مرتعی و هالوفیت فوق الذکر در صورت استقرار در مناطق حاشیه خلیج فارس و دریای عمان امکان رشد و نمو خواهند داشت. اما غالب این گونه های گیاهی قدرت جوانه زنی ضعیفی دارند که به منظور افرایش ضریب استقرار این گونه های گیاهی می توان از روش های هسته ای نظیر تابش گاما با دزهای پایین استفاده نمود. بررسی و تعیین دز مناسب تحریک کنندگی جوانه زنی، برنامه میان مدت پیشنهادی پژوهشکده کشاورزی هسته ای این پژوهشگاه است که در دوره زمانی 2 تا 3 سال قابل اجرا است. شایان ذکر است، جوانه زنی، مرحله ای مهم و اساسی در زندگی اکثر گیاهان است و تحمل به شوری در این مرحله از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از سوی دیگر، به طور معمول بذرهای برخی از گیاهان از جمله کوشیا نسبت به جوانه زنی حساس بوده (از جمله خواب بذر یا کاهش قدرت جوانه زنی در طی زمان)، که عمدتا ناشی از برخی عوامل فیزیولوژیک و بیوشیمیایی بذر می باشد. همچنین جوانه زنی این گیاه تحت شرایط تنش شوری نیز به مقدار قابل توجهی کاهش می یابد که بعنوان یک مانع اساسی در استقرار این گیاه در خاک های شور به حساب می آید.
ج – برنامه بلند مدت
- اصلاح ارقام زراعی با استفاده از روش های هسته ای به منظور ایجاد سازگاری به آب و هوای گرم و خشک و نیز سازگار نمودن گیاهان هالوفیت به سیستم های زراعی به منظور بهره برداری ساکنین مناطق جنوبی به صورت علوفه دام یا مواد غذایی قابل صدور به کشورهای منطقه از برنامه های بلند مدت پیشنهادی می باشد. همچنین می توان تحقیقات در زمینه توسعه دستگاه هایی به منظور نمک زدایی مستقیم آب شور دریا و تولید کودهای زیستی میکروبی به منظور افزایش مقاومت به خشکی و شوری گیاهان زراعی را نیز در دستور کار قرار داد.
در این زمینه این پژوهشگاه اعلام آمادگی می نماید تا در صورت صلاحدید کار گروه مشترکی با انجمن مذکور به منظور بررسی موضوعات مطرح شده تشکیل دهد تا ضمن بررسی معضلات موجود و راه کارهای پیشنهادی، گام های اساسی در راستای رفع این چالش بزرگ برداشته شود.
مراتب جهت استحضار و صدور اقدام مقتضی ارسال می شود.
با احترام
جواد کریمی ثابت
معاون سازمان و رئیس پژوهشگاه
