به گزارش خبرنگار ایرنا، فصل صید ماهیان استخوانی بصورت رسمی از ۲۰ مهرماه ۱۴۰۰ در سواحل گیلان آغاز شد و اکنون با نزدیک شدن به پایان فصل صید در ۱۵ فرودین ماه با صید یکهزار و ۳۴۱ تن انواع ماهیان استخوانی این مقدار تنها یک درصد نسبت به سال گذشته افزایش داشته است.
اما حتی نمی توان به این میزان اندک افزایش نیز دل خوش کرد زیرا، علت افزایش یک درصدی صید در سواحل گیلان ناشی از افزایش ۱۱ درصدی پره کشی و دریاروی با ۱۷ هزار و ۹۲۳ مرحله پره کشی نسبت به سال گذشته است که در غیر اینصورت باید گفت که میزان صید کاهشی محسوس را در فصل جاری صید تجربه کرد.
طبق اعلام سرپرست اداره کل شیلات گیلان غالب سبد صید صیادان پره ۲ گونه ماهی سفید با ۷۰۱ تن (۵۱ درصد ) و کفال ۵۹۷ (۴۶ درصد) و سایر آبزیان دریای خزر ۴۳ تن (سه درصد) است که ارزش فروش ناخالص این مقدار صید هزار و ۵۹۰ میلیارد می باشد.
سیر نزولی میزان صید در پنج سال گذشته
با نگاهی به آمار اعلام شده از سوی شیلات گیلان در سالهای ۹۵ تا ۹۹ صید و صیادی در سواحل دریای خزر سیر نزولی داشت و به این ترتیب زنگ خطر کاهش فاحش ذخایر انواع ماهیان استخوانی در سواحل خزر بصدا درآمده است.
براساس آماری که شیلات استان گیلان در اختیار خبرگزاری ایرنا قرار داد در سال ۱۳۹۵ میزان صید ماهیان استخوانی در گیلان ۲ هزار و ۶۷۱ تن بود که با یک روند نزولی این میزان به ۲ هزار و ۶۵۶ تن در سال ۱۳۹۶ رسید. در سال ۱۳۹۷ نیز میزان صید انواع ماهیان استخوانی ۲ هزار ۴۰۰ تن و در سال ۹۸ هزار و ۷۷۵ تن بود که در سال ۹۹ به علت مساعد بودن آب و هوا این مقدار به ۲ هزار و ۱۰۸ تن رسید.
کارشناسان شیلاتی نامساعد بودن شرایط جوی ، برودت هوا را دلیل کوچ ماهیان به نقاط عمیق دریا اعلام کردند و کوچ ماهیان علت این کاهش ها عنوان شد. البته برخی دیگر از کارشناسان این دلایل را قبول نداشته و آلودگی بیش از حد رودخانه ها و سواحل خزر، صید بی رویه ماهیان استخوانی در چند دهه اخیر و همچنین صید در فصل تخم ریزی و درون رودخانه ها به عنوان محل تخم ریزی ماهیان را دلیل وضعیت امروز می دانند.
بچه ماهیانی که دیگر باز نمی گردند
حال کاهش میزان صید در سواحل گیلان در حالی بار دیگر اتفاق افتاده است که فقط در سال ۱۴۰۰ حدود ۱۵۰ میلیون قطعه بچه ماهی در سواحل گیلان رها سازی شد که اگر فرض کنیم فقط پنج درصد آنها زنده به بلوغ رسیده باشند حدود هفت و نیم میلیون ماهی با وزن تقریبی یک کیلو باید از دریا صید می شد که وزن تقریبی آن به حدود هفت هزار و ۵۰۰ تن باید می رسید در حالی که یک پنجم این میزان از دریا صید شد.
طبق پیش بینی شیلات در سال ۱۴۰۱ ، ۲۰۰ میلیون قطعه ماهی رهاسازی می شود. طی ۱۰ سال گذشته هر سال حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون قطعه انواع بچه ماهی تولید و رهاسازی شده است. استان گیلان سه مراکز بازسازی ذخایر شهید انصاری، مرحوم یوسف پور سیاهکل و شهید بهشتی دارد که گونه های مختلف ماهیان استخوانی و خاویاری مانند سفید ،کولمه ،سوف ، سیم و انواع کولی را تکثیر و رها سازی می کنند.
رئیس مراکز بازسازی ذخایر شهید بهشتی و مرحوم یوسف پور- سیاهکل به خبرنگار ایرنا گفت : سالیانه در مراکز سه گانه بازسازی ذخایر گیلان بالغ بر ۱۵۰ میلیون قطعه انواع بچه ماهیان استخوانی شامل سفید ، سوف ، سیم و سایرگونه ها در اوزان بالای یک گرم و بالغ بر یک میلیون و ۵۰۰ هزار انواع بچه ماهیان خاویاری در اوزان بالای ۲ گرم پرورش و رها سازی می شوند .
اسحق رسولی ادامه داد: در سال جاری نیز بالغ بر یک میلیون انواع بچه ماهیان خاویاری با هدف بازسازی ذخایر این ماهیان در رودخانه های منتهی به حوزه جنوبی دریای خزر رهاسازی شد و هدف از این تکثیر مصنوعی بهبود ذخایر گونه های با ارزش شیلاتی بود .
وی با تاکید بر تاثیر این بازسازی در ذخایر ماهیان دریای خزر افزود : در شرایط نامناسب فعلی که رودخانه بعنوان زیستگاه زاد و ولد این ماهیان تخریب شده اند و تخمریزی و تکثیر طبیعی آنها امکان پذیر نیست، تنها گزینه و برون رفت از این مشکل و جلوگیری از انقراض این ماهیان تکثیر مصنوعی و رهاسازی بچه ماهیان اعم از خاویاری و استخوانی به رودخانه ها است که طبق پیش بینی ها معمولا سه تا پنج درصد از این ماهیان رهاسازی شده در چرخه قرار گیرند.
رسولی عمده ترین مشکلات و موانع پیش روی شیلات در حوزه بازسازی ذخایر را فرسودگی تجهیزات و زیر ساختها دانست و خاطر نشان کرد : عدم بروز رسانی تجهیزات حمل و نقل مولدین و بچه ماهیان، تکثیر و پرورش، کمبود شدید نیروی انسانی کارشناسی و کارگری به جهت بازنشستگی نیروها و عدم جایگزینی آنها ، کمبود شدید اعتبارات نسبت به سالهای گذشته با توجه به افزایش نرخ تورم از جمله عوامل تاثیر گذار در این حوزه هستند . راه برون رفت از این مشکل حمایت های جدی کوتاه مدت از سوی مسولان در این بخش می باشد .
چه بر سر ذخیره خزر آمد؟
دکترا شیلات و آبزیان و دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به مقوله امنیت غذایی به عنوان معضلی جهانی در دنیای امروز گفت : دریای خزر با صید بی رویه روبرو است، ما در بعضی از فصول سال که صید برخی گونه های آبزی ممنوع است شاهد عرضه ماهیانی هستیم که صید آنها مجاز نیست . این قاچاق گرچه کوچک است اما در کاهش نسل ماهیان تاثیر مهمی دارد .
فلور محمدی زاده به آلودگی های روخانه های استان گیلان نیز اشاره کرد و اظهار داشت : برداشت شن و ماسه از کف رودخانه ها موجب می شود مهاجرت ماهیان در فصل تخم ریزی از دریا به رودخانه کاهش یابد. این مهاجرت به ۲ منظور تغذیه و تخم ریزی انجام می شود که در افزایش نسل ماهیان دخیل است اینکه ما محل تخم ریزی ماهیان را با مشکل مواجه کنیم در آینده نزدیک باید منتظر کاهش نسل ماهیان باشیم.
وی تصریح کرد : اگر این مهاجرت و تخم ریزی در زمان مناسب صورت نگیرد نسل ماهیان به مرور کاهش می یابد و اگر آبزی تغذیه درستی نداشته باشد نمی تواند به بلوغ رسیده و تخم ریزی کند .
محمدی زاده تاکید کرد : طی سالهای متمادی بخش دولتی شیلات به دنبال جبران کمبود و بازسازی نسل ماهیان است و تلاشهای زیادی در این زمینه انجام شده و می شود که نباید نادیده گرفته شود . شیلات در پرورش لارو ماهیان و رهاسازی در رودخانه ها به نتایجی دست یافته که نشان می دهد با شرایط موجود رودخانه ها این ماهی ها زود شکار شده و از بین می روند و درصدد فراهم کردن شرایط بهتری برای پرورش و رها سازی ماهی است که در صورت به نتیجه رسیدن در این بخش شرایط به مراتب بهتری خواهیم داشت.
عزم ملی برای احیای دخایر ماهی خزر
استاد دانشگاه و کارشناس شیلات با اشاره به اینکه اگر چه فعالیت های صورت گرفته برای احیای ذخایر ماهی خزر خوب است اما باید توان بیشتری روی این مساله گذاشته شود و افزود: متاسفانه با گذشت هر سال شیلات به دلایل ممختلف از جمله محدودیت منابع در این زمینه ضعیف تر می شود؛ شیلات محققین برجسته ای در مقاطع بین المللی دارد که در صورت فراهم شدن شرایط مناسب می توانند خدمات برجسته ای ارائه کنند . در این بخش اجرائیات محیط زیست نیز می‌تواند به شیلات کمک کند .
محمدی زاده با تاکید بر اهمیت رودخانه ها بعنوان زایشگاه ماهیان ، تصریح کرد : اگر بتوانیم رودخانه ها را از آلودگی ها حفظ کرده و از وارد شدن رسوبات به تالاب انزلی جلوگیری کنیم می شود زندگی ماهیانی که این آلودگی ها مانع به بلوغ رسیدن و زاد اوری آنها می شود را حفظ کرد .
وی اضافه کرد : در سالهای اخیر بارشهای جوی نامنظم در استان گیلان و دخالت انسان در رودخانه (از لحاظ آلودگی و دستکاری رودخانه ها با برداشت بی رویه شن و ماسه) سلامت ماهیان را به خطر انداخته است .
وی افزود: در سد سازی هایی که انجام شد محلی برای عبور ماهی در نظر گرفته نشد و همه این عوامل باعث می شود که ماهی نتواند به بالادست رودخانه برسد. اگر کنترل روی رودخانه ها داشته باشیم حتی می‌توانیم تالاب انزلی را بعنوان زایشگاه اصلی ماهیان در نظر گرفت. اما اگر حجم آب در تالاب انزلی کاهش یابد می تواند اکوسیستم منطقه را تغییر دهد .
محمدی زاده با بیان اینکه برای برون رفت از معضل کاهش ذخایر ماهیان به عزمی ملی نیاز است گفت : مسئولان محیط زیست ، شیلات ، بنادر و دریانوردی باید تلاش مضاعفی در این بخش داشته باشند ، این امر یک مسئله ملی است و کار یک ارگان خاص نیست و باید اقدامات مهم و سریع را برای افزایش نسل ماهیان آغاز کنیم.
وی خاطر نشان کرد : باید به فکر آینده فرزندان این آب و خاک باشیم ؛ نسل ماهیان محدود است و اگر این موضوع مورد توجه قرار نگیرد زمانی خواهد رسید که دریا از صید خالی می شود و با انبوهی از بیکاران در این حوزه روبه رو می شویم.
محمدی زاده بازگشت صیادان به منزل با سبدهایی خالی را یکی از غم انگیزترین صحنه ها دانست و اظهار داشت: بیکاری صیادان معضلاتی را برای جامعه در پی دارد صیادی که درآمد نداشته باشد به معضلات شهری اضافه خواهد کرد.
فصل صید ماهیان استخوانی در سواحل خزر امسال در حالی به پایان خود نزدیک می شود که صیادان و مردم گیلان بهره اندکی از پروتئین دریایی در سفره های خود بردند. طی ۱۰ سال اخیر جامعه صیادان شرکت های تعاونی پره بعنوان جامعه بهره بردار مجاز و حتی برخی از صیادان غیرمجاز با عدم شکار ماهی های مولد در رودخانه ها و رهاسازی ماهیان کوچک در دریا ، سعی کردند تاثیر کوچکی در بازسازی ذخایر داشته باشند و خود داوطلبانه حاضر شدند درصورت حمایت دولت و پرداخت مستمری به مدت پنج سال صید را متوقف کنند .
جلوگیری از برداشت بی رویه و بهره کشی مفرط از دریا زمانی متوقف خواهد شد که همه دستگاهها با عزمی ملی در این مقوله ورود کنند و با کاهش آلودگی رودخانه ها ، برداشت رسوبات از بستر تالاب بعنوان زایشگاه ماهیان ، نظارت جدی بر صید غیرمجاز ، رهاسازی بچه ماهی برای بازسازی ذخایر به طبیعت در خود پالایی کمک کنند .
