پس از آنکه مناطق آزاد اقتصادی مرزی در کشورهای در حال توسعه توانستند در رشد و توسعه اقتصادی آنها موثر باشند، برخی از این کشورها جهت تسهیل در فرایندهای تجاری، تولید کالای مزیت‌دار، رشد مناطق مرزی و در ادامه توسعه مناطق آزاد مرزی خود، مناطق آزاد فرامرزی را تاسیس کردند. مهم‌ترین هدف تاسیس این مناطق، افزایش تحرک اقتصادی و تقویت روابط همکاری‌های اقتصادی میان کشورهایی است که دارای مرز مشترک هستند.
به گزارش راد، مرزها دارای ناپیوستگی های اقتصادی مانند هزینه های نیروی کار متفاوت، رژیم های نظارتی متفاوت و دسترسی به بازارهای جدید هستند. رشد اقتصادی در مناطق مرزی با سرمایه گذاری بر تفاوت‌های یکپارچه و غیر یکپارچه که در نتیجه وجود خطوط مرزی ایجاد شده است، انجام می شود. این امر مستلزم ایجاد تعادل بین مقدار انعطاف پذیری مرزها و درجه‌ای از باز بودن و یکپارچگی فرامرزی است. نمونه بارز اختلافات تفاوت دستمزد بین کشورهای همسایه است، جایی که نیروی کار از مناطق کم درآمد برای جستجوی شغل یا دستمزد بالاتر به مناطق مرزی مهاجرت می‌کند. اقتصادهای مرزی زمانی رشد می کنند که تعادلی برای رشد تجارت، صنعت و خدمات ایجاد شود، به گونه ای که به توسعه فعالیت های مکمل در سراسر مرز کمک کند.
مناطق آزاد فرامرزی، جایگاه توسعه همکاری های اقتصادی
مناطق آزاد اقتصادی فرامرزی[۱] سرزمین‌هایی هستند که شامل مناطق مرزی دو یا چند کشور و برای تحرک اقتصادی طراحی شده‌اند. هدف اصلی چنین مناطقی ارتقای استفاده از منابع طبیعی، انسانی، صنعتی، فناوری و مالی، توسعه همکاری‌های اقتصادی فرامرزی، تقویت روابط بین مناطق مرزی، افزایش سطح توسعه اقتصادی، وابستگی متقابل اقتصادی و مکمل مناطق مرزی کشورهای همسایه است.
مناطق آزاد اقتصادی فرامرزی گسترشی از مناطق اقتصادی مرزی هستند که ارتباطات فرامرزی را برای توسعه مزیت‌های نسبی مناطق مرزی، با تمرکز بر زنجیره‌های ارزش خاص و پیوندهای فرامرزی مانند رویه‌های گمرکی، خدمات لجستیکی و نیروی کار جابجایی فرامرزی توسعه می‌دهند.
مناطق آزاد مرزی مکمل مناطق آزاد فرا مرزی
یکی از اهداف مناطق آزاد مرزی، رونق و توسعه مناطق با ترویج فعالیت‌هایی از جمله تسهیل جابه‌جایی مردم، رفع محدودیت‌های جذب سرمایه گذاری خارجی، تقویت زیرساخت‌های فرامرزی، گسترش پایگاه‌های تولید یا توسعه زنجیره‌های تامین و کمک به مناطق محلی برای دسترسی به بازارهای بزرگتر است که می‌توانند مکمل اقتصاد فرامرزی و مزیت‌های نسبی محلی باشد.
با این حال، این مناطق نیازمند برنامه‌ریزی و مدیریت دقیق برای تضمین توسعه پایدار مناطق مرزی در دراز مدت و حفظ مزیت نسبی آنها هستند. یک منطقه اقتصادی مرزی برای تجارت مرزی یا به عنوان یک منطقه تجاری مرزی می‌تواند در کاهش هزینه‌های حمل و نقل، تسهیل لجستیک فرامرزی نقش داشته باشد.
طراحی انواع مناطق آزاد/ویژه اقتصادی فرامرزی مبنی بر تحقق اهداف خاص
منطقه همکاری اقتصادی فرامرزی
این رویه در کشورهای اتحادیه اروپا به طور گسترده‌ای شناخته شده است، به چنین مناطقی منطقه یورو می‌گویند. آنها ساختارهای فرامرزی با شکل قانونی خاص، وظایف و منابع متفاوت هستند و بر اساس توافق نامه‌های بین دولتی در زمینه همکاری بین ادارات مناطق مجاور عمل می‌کنند. چنین ساختارهایی مشمول مقررات قانون منطقه‌ای هستند، قدرت سیاسی ندارند و فعالیت‌های آنها با صلاحیت‌های ساختارهای قدرت محلی و منطقه‌ای محدود می‌شود. به عنوان مثال، منطقه Meise-Rhine Euroregion شامل مناطق مرزی سه کشور آلمان، هلند و بلژیک در امتداد رودخانه‌های میز و راین است. منطقه یورو شامل مناطق مرزی مانند Heerlen – Aachen – Lige – Geng است. این منطقه از سال ۱۹۷۶ فعالیت خود را آغاز کرده است و اولین SEZ رسمی فرامرزی در جهان است.
مثلث رشد اقتصادی فرامرزی
این مناطق ابتدا در کشورهای شرق آسیا رواج داشتند. بعدها در تعدادی از کشورها این اصطلاح به مفهوم «منطقه رشد اقتصادی فرامرزی» تبدیل شد. به عنوان مثال، منطقه رشد اقتصادی در حوزه رودخانه تومانگان در روسیه تحت عنوان “”Tumangan Expanded Initiativ به عنوان بخشی از مناطق مرزی ۵ کشور (RF، چین، جمهوری کره، DPRK و مغولستان) شروع به فعالیت کرد. مناطق فرامرزی دیگری در آفریقا وجود دارد که مطابق با روش برنامه توسعه سازمان ملل متحد، زمانی که اولین مثلث رشد ایجاد شد «ZMM» متشکل از زامبیا، مالاوی و موزامبیک در سال ۲۰۰۱، آنها را مثلث رشد نامیدند. این مثلث برای ترویج رشد تجارت و سرمایه‌گذاری‌خصوصی در کشورهای شرکت کننده بر اساس مدل مشارکت عمومی-خصوصی طراحی شده است، که بخش خصوصی به عنوان سرمایه گذار اصلی عمل می‌کند و دولت قوانین و رژیم های تجارت و مهاجرت را فراهم می‌سازد.
مناطق تجاری مرزی
شامل بخش‌هایی از سرزمین‌ها در دو طرف مرزهای کشورهای همسایه است که برای تحرک روابط تجاری مرزی متقابل و همچنین برای انجام تولید کالاهایی که اساس تجارت متقابل را تشکیل می‌دهند، طراحی شده‌اند. آنها به طور گسترده در حوزه توسعه روابط اقتصادی استفاده می‌شوند. این مناطق دارای وظایفی مانند ترویج تجارت، بازاریابی نمایشگاهی و گردشگری هستند. در مجموع، بیش از ۹۰ منطقه تجاری با گذرگاه‌های مرزی در جمهوری خلق چین ایجاد شده است، از جمله منطقه تجارت داخلی و گردشگری منچوری در مرز چین و روسیه در منطقه Zabaikalsk.
مناطق آزاد فرامرزی چین و روسیه بستر متنوع سازی زمینه‌های همکاری اقتصادی
در واقع، مناطق همکاری اقتصادی فرامرزی (BCECs) نوعی مناطق توسعه اقتصادی هستند. (هم مناطق توسعه اقتصادی و فناوری و هم مناطق توسعه فناوری پیشرفته و صنعتی که کم و بیش ویژگی‌های بارز خود را با یکدیگر ترکیب می‌کنند).
مناطق همکاری اقتصادی فرامرزی به طور فعال در چین در حال توسعه هستند و برای اهداف خاصی طراحی شده‌اند: متنوع‌سازی زمینه‌های همکاری متقابل، اول از همه، تجارت مرزی و بین منطقه‌ای و ایجاد تولیدات صنعتی در شهرها و استان‌های مرزی.
در روابط با روسیه، موافقت نامه‌های بین دولتی (۱۹۸۶) در مورد توسعه تجارت مرزی بین هیهه و بلاگووشچنسک، بین سوئیفنه و پوگرانیچنی، بین منچوری و زابایکالسک، بین هونگچون و زاروبینو امضا شد. به طور کلی، ۵ منطقه از ۱۳ منطقه روسیه در شرق دور و سیبری دارای مرز مشترک با چین هستند که طول آن ۴.۳ هزار کیلومتر است.
به طور کلی یک منطقه آزاد یا ویژه اقتصادی فرامرزی نیاز به نهادینه‌سازی رسمی از طریق همکاری نزدیک بین مقامات دو طرف مرز دارد، و باید مسائلی شامل ادغام حاکمیت و مدیریت مشترک اختصاصی، قوانین و مقررات هماهنگ مرتبط با تجارت، سرمایه‌گذاری و گمرک مورد توجه طرفین قرار بگیرد. /مسیر اقتصاد
