لبنان و اسرائیل پس از سال ها گفتگو با میانجیگری ایالات متحده، به توافقی «تاریخی» بر سر مناقشه مرزی دریایی مربوط به میادین گازی فراساحلی دست یافته اند. اقدامی که می تواند تولید انرژی از این میادین را تسهیل کند.
به گزارش مرین‌پرس از یورو نیوز، اسرائیل روز سه‌شنبه ۱۱ اکتبر اعلام کرد که در پی مذاکراتی فشرده با لبنان سرانجام به توافقی تاریخی بر سر تعیین مرزهای دریایی با این کشور دست یافته است.
این مذاکرات که از مدت‌ها پیش تحت نظارت و حمایت ایالات متحده آغاز شده بود به گفته مقامات اسرائیلی در نهایت به حصول توافق و رفع موانع کلیدی برای بهره‌بردای مشترک از میادین گازی شرق مدیترانه منجر شده است.
خبرگزاری فرانسه در گزارشی به ابعاد این توافق و جزئيات آن پرداخته است. در ابتدا باید دید از این توافق و جزئیات آن چه می‌دانیم.
شرایط چیست؟
مذاکرات بین دو کشور همسایه، که هنوز در وضعیت جنگ هستند، از زمان آغاز در سال ۲۰۲۰، بارها با شکست مواجه شد. اما دو طرف در هفته‌های اخیر با علاقه بیشتری این گفت‌وگوها را دنبال کردند که احتمالا به دلیل چشم‌اندازی است که هر دو طرف برای کسب درآمدهای بیشتر از میادین گازی بالقوه در دریای مدیترانه در ذهن دارند.
لبنان در بحران مالی عمیقی به سر می برد اما به تنهایی نمی‌تواند روی استخراج گاز از میادین گازی حساب باز کند. در نهایت اسرائيل این هفته پذیرفت که با میانجیگری آمریکا با لبنان به توافق برسد.
بر اساس نسخه‌ای از این توافق که خبرگزاری فرانسه آن را مشاهده کرد، به محض اینکه آمریکا به دو طرف اعلام کند که تائیدیه مربوط به این توافق را از لبنان و اسرائيل به صورت جداگانه دریافت کرده، لازم‌الاجرا خواهد بود. آموس هوخشتاین، میانجی آمریکایی که این متن را برای دو کشور ارسال کرده می‌گوید که این توافقنامه «راه حل دائمی و عادلانه برای حل اختلافات دریایی طرفین به شمار می‌رود.»
لبنان و اسرائیل پس از آن، مختصات مرزی دریایی را نزد سازمان ملل ارائه خواهند داد. اقدامی که پیشتر دو طرف در منازعات خود آن‌را نادیده گرفته بودند.
بر اساس این توافق، اسرائیل حقوق کامل و بلامنازع بر میدان گازی «کاریش» را حفظ خواهد کرد و ظرف چند هفته آینده استخراج گاز از این میدان آغاز خواهد شد.
لبنان هم از حقوق کامل بهره‌برداری و اکتشاف میادین موسوم به قانا یا صیدا که بخش‌هایی از آن در آب‌های سرزمینی اسرائيل قرار دارد برخوردار خواهد بود. در مقابل اسرائيل از سوی شرکتی که در این توافق معرفی شده، در ازای دریافت حقوق خود و هرگونه سپرده بالقوه پاداش دریافت خواهد کرد.
منتقدان اسرائيلی این توافق به شدت از این اقدام دولت انتقاد کرده و خواستار برگزاری همه‌پرسی قبل از آنچه آنها «واگذاری سرزمین» خود نامیده‌اند، شده‌اند.
چه نگرانی‌هایی وجود دارد؟
دستمزد اسرائیل با مذاکرات جداگانه‌ای که بین دولت این کشور و شرکت انرژی قانا که در بلوک ۹ لبنان واقع شده، تعیین می‌شود. در بخشی از این توافقنامه آمده است: «اسرائیل و اپراتور بلوک ۹ پیش از تصمیم نهایی برای سرمایه‌گذاری این اپراتور، با یکدیگر قرارداد مالی امضا خواهند کرد.»
یائير لاپید، نخست وزیر اسرائيل روز چهارشنبه اعلام کرد که تقریبا ۱۷ درصد از درآمدهای میدان گازی قانا- صیدون لبنان در صورت افتتاح و در زمان آغاز پروژه به تل‌آویو خواهد رسید. این موضوع می‌تواند باعث می‌شود که دیگر اسرائيل هم در کار آغاز استخراج گاز این میدان کارشکنی نکند.
شرکت فرانسوی توتال قرار است اکتشاف در این میدان گازی را انجام دهد
این توافق تصریح می کند که اسرائیل باید با حسن نیت کار کند تا اطمینان حاصل شود که معامله با اپراتور بلوک ۹ به موقع منعقد می‌شود. همچنین اسرائيل حق ندارد در خصوص تاخیر احتمالی در اجرای این پروژه اعتراض یا اقدامی صورت دهد.
با این حال برخی این توافق را خطرناک می‌دانند. سهیل شتیلا کارشناس انرژی در این رابطه به خبرگزاری فرانسه می‌گوید: «اسرائيل حق دارد با درخواست نهایی شدن توافقنامه مالی با توتال جلوی هرگونه توسعه استخراج در میدان گازی قانا را بگیرد. این بدان معناست که اگر آنها بخواهند می‌توانند از استخراج گاز از سوی لبنان جلوگیری کنند.»
مایک آزار، کارشناس امور مالی انرژی هم از بعد دیگری این قرارداد را ابهام آمیز می‌داند. او به خبرگزاری فرانسه می‌گوید: «این قرارداد مسائل کلیدی اقتصادی و مالی مربوط به مشارکت در سود را روشن نکرده و همه را به آینده موکول کرده است.»
آزار می‌افزاید: «توانایی لبنان برای اکتشاف و در نهایت توسعه چشم انداز میدان گازی قانا به تاییدات اسرائیل و ترتیبات مالی آتی بین توتال و اسرائیل بستگی دارد. در نتیجه و در کوتاه مدت، این معامله برای اسرائیل سودآورتر خواهد بود زیرا استخراج گاز از میدان «کاریش» می‌تواند به‌زودی و بدون ایجاد هیچ مشکلی از طرف لبنانی آغاز شود.»
آیا مشکلات اقتصادی لبنان حل می‌شود؟
یک مطالعه در سال ۲۰۱۲ بر روی این منطقه دریایی توسط شرکت بریتانیایی اسپکتروم نشان داد که ذخایر گاز قابل استحصال در لبنان حدود ۲۵.۴ تریلیون فوت مکعب است. این در حالی است که مقام‌های لبنانی برآوردهای بالاتری دارند. هنوز هیچ داده اثبات شده‌ای درباره ذخایر گاز میدان قانا وجود ندارد.
یک قرارداد اکتشاف با مشارکت توتال و شرکت ایتالیایی انی اجازه می‌دهد تا اکتشاف در این منطقه آغاز شود.
مثبت‌ترین سناریو بر اساس مدل طراحی شده از سوی لبنان می‌گوید در این میدان ۱۶ تریلیون فوت مکعب گاز وجود دارد. دیانا کیسی، عضو هیئت مشاوران LOGI می‌گوید سود لبنان از این قرارداد و استخراج گاز حدود ۶ میلیارد دلار خواهد بود. عددی که حتی کسری از بدهی چند میلیارد دلاری این کشور هم نخواهد بود.
