کریدور میانی عامل توسعه روابط چین  و جمهوری آذربایجان

افزایش تجارت دوجانبه پکن – باکو
​​​​​​​گروه راهبردی – توحید ورستان- اخیرا حکمت حاجی‌اف، دستیار ریاست جمهوری آذربایجان، در مورد رابطه چین و جمهوری آذربایجان گفته است: «همکاری بین آذربایجان و چین در روابط سیاسی عالی مشخص می‌شود و همکاری نزدیک در زمینه‌هایی مانند تجارت، حمل و نقل و انرژی وجود دارد. با این وجود، پتانسیل مشارکت تجاری بین دو کشور بسیار بالاتر است. ما دوست داریم شرکت‌های چینی بیشتری را در آذربایجان ببینیم، تجارت چین در ایجاد تنوع اقتصادی داخلی نقش دارد، اما با توجه به اینکه آذربایجان به سمت توسعه بخش سبز حرکت می‌کند، انتظار بیشتری داریم.»

افزایش تجارت دوجانبه پکن-باکو
براساس گزارش وبسایت «آذربایجانی کالیبر»؛ آذربایجان بزرگترین شریک تجاری چین در منطقه قفقاز جنوبی بوده و این کشور تقریباً ۴۵ درصد از کل تجارت منطقه را به خود اختصاص داده است. در سال ۲۰۱۹، حجم مبادلات تجاری دوجانبه به ۲.۱۸ میلیارد دلار رسید و علیرغم کاهش محسوس در دوران کووید-۱۹، در دوره پس از همه گیری، روابط تجاری و اقتصادی آذربایجان و چین به سرعت بهبود یافت و از شاخص‌های قبل از بحران نیز فراتر رفت. به این ترتیب، در سال ۲۰۲۲، گردش تجاری دوجانبه به ۲.۱۵۹ میلیارد دلار رسید که ۲۱.۳ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۱ است. در سال ۲۰۲۳ نیز تجارت آذربایجان با چین به بالاترین حد خود رسید و از ۳ میلیارد دلار عبور کرد. براساس این داده‌ها، چین پس از روسیه از نظر صادرات به آذربایجان در رتبه دوم قرار گرفت و سهم آن در کل واردات ۱۷.۴۹ درصد بود. علیرغم اینکه محصولات چینی همچنان بیشترین سهم را در گردش تجاری دارند، صادرات آذربایجان در سال گذشته ۴۰ درصد افزایش یافته است. به ویژه، در سال ۲۰۲۳، حجم عمده صادرات آذربایجان به بازار چین شامل کک نفتی، پلی اتیلن اولیه، ید، تجهیزات و اجزای سازنده (شامل کمپرسورهای هوا و گاز)، سوخت جت، مواد شیمیایی آلی، الیاف پنبه، گیاهان دارویی و عطر و همچنین محصولات غذایی مانند شکلات، سیگار، آب انار، عسل و غیره بود. بازار چین با وجود ظرفیت بسیار زیاد (جمعیت کشور بیش از ۱.۴ میلیارد نفر)، به دلیل توسعه تولید داخلی و قیمت پایین، یکی از پرتقاضاترین محصولات وارداتی از نظر نسبت قیمت به کیفیت محسوب می‌شود. با این وجود، شرکت‌های صادرکننده آذربایجان موفق شدند جایگاه تجاری جدیدی را در بازار چین به دست آورند. 
در این راستا، آژانس توسعه صادرات و سرمایه گذاری (AZPROMO) سیستم گسترده‌ای از خانه‌های تجاری را در چین برای ترویج محصولات صنعتی و کشاورزی داخلی با نام تجاری «ساخت آذربایجان» ایجاد کرد. خانه‌های تجاری آذربایجان در چینگدائو، چنگدو و ژانگجیاجی فعال بوده و شعبه‌های آنها در شانگهای، هاربین، جینان و ووهان نیز فعالیت می‌کنند. همه این ساختارها در حمایت از ماموریت‌های تجاری، مشارکت شرکت‌های آذربایجانی در نمایشگاه‌های چینی، سازماندهی کمپین‌های تبلیغاتی در شبکه‌های تجاری پیشرو چین نقش بسزایی دارند.

همکاری با محوریت سرمایه گذاری متقابل
با این حال، همزمان با توسعه تجارت دوجانبه، باکو و پکن گسترش روابط تجاری در راستای تلاش‌های مشترک در حوزه سرمایه گذاری و تولید قرار داده‌اند. میکائیل جباروف وزیر اقتصاد آذربایجان اخیرا در مصاحبه با شبکه تلویزیونی چینی CGTN  گفته است: شرکت‌های چینی در حال اجرای پروژه‌هایی در بخش‌های مختلف آذربایجان از جمله انرژی‌های تجدیدپذیر و تولید صنعتی هستند و همکاری‌هایی نیز در چارچوب پارک‌های صنعتی ایجاد شده است.» در واقع، دو کشور در دهه‌های گذشته رکورد قابل توجهی در زمینه جذب سرمایه و تحقق تعهدات مشترک داشته‌اند. به ویژه آذربایجان حدود ۱.۷ میلیارد دلار در اقتصاد چین سرمایه گذاری کرده و سرمایه گذاری چینی‌ها در پروژه‌های آذربایجان بیش از ۸۰۰ میلیون دلار است.
 همچنین، حدود ۲۷۵ شرکت با سرمایه چینی در کشور آذربایجان به ثبت رسیده است. پیمانکاران چینی نیز در پروژه‌های مختلفی در آذربایجان با ارزش مجموع بیش از ۶۰۰ میلیون دلار مشارکت داشته‌اند. این پویایی‌ها در سال‌های اخیر با شروع کار بازسازی در منطقه قره باغ تشدید شده است، بطوریکه ده‌ها شرکت چینی برای مشارکت در پروژه‌های زیرساختی درخواست داده‌اند، از جمله شرکت مشهور جهانی هوآوی که در حال حاضر در پروژه‌های «شهر هوشمند» در قره باغ حضور دارند.

نقش ویژه کریدور میانی در توسعه
 روابط دوجانبه
مقامات آذری در گفتگو با رسانه‌های چینی تعدادی از جهت‌گیری‌های اولویت‌دار همکاری‌های اقتصادی آذربایجان و چین را تشریح کردند که تحقق آن‌ها در دوره اخیر ساختارهای دولتی و محافل تجاری دو کشور مورد بحث قرار گرفته است. از جمله این موارد همکاری در چارچوب مسیر حمل و نقل بین المللی ترانس خزر (TITR) بوده که جزء مهم لجستیک چین در پروژه «ابتکار کمربند و جاده» است. امروزه، TITR برای جابجایی قطارهای کانتینری چینی که از کشورهای آسیای مرکزی (CA)، قفقاز جنوبی به ترکیه عبور می‌کنند، استفاده می‌شود. برای بهینه‌سازی فرصت‌های ترانزیت مسیر TITR، عواملی مانند پنجره واحد استانداردسازی و ساده‌سازی لجستیک و رویه‌های فرامرزی بسیار مهم است. این امر به ویژه برای شرکت‌های چینی که به دنبال تحویل سریع‌تر و ارزان‌تر کالاهای خود به اروپا هستند، از اهمیت بالایی برخوردار است. در این راستا امکان انعقاد قرارداد سه جانبه بین باکو، آستانه و پکن برای بهینه سازی ترافیک ترانزیتی در مسیر TITR در حال بررسی است. کریدور میانی می‌تواند به پیوند مهمی بین چین و اتحادیه اروپا تبدیل شود و آذربایجان و کشورهای آسیای مرکزی در امتداد دریای خزر و دریای سیاه شرکای خوبی در برقراری روابط هستند. این امر به خوبی با ابتکار کمربند و جاده مطابقت دارد.

نتیجه‌گیری
به گفته حاجی‌اف، برنامه تحول دیجیتال و گذار سبز در بین اولویت‌های ملی آذربایجان بر اساس اهداف توسعه پایدار را به خود اختصاص داده و در چارچوب این برنامه‌ها، چین به عنوان شریک پیشرو این کشور محسوب می‌شود. به ویژه، صنعت خودروهای الکتریکی چینی یکی از پیشروها در جهان است. از همین روی، آذربایجان اتوبوس‌های برقی و سایر تجهیزات را در چین خریداری می‌کند و تمایل به بومی سازی تولیدات با مشارکت شرکت‌های چینی است. مشارکت شرکت‌های چینی برای ایجاد شرکت‌های آذربایجانی جهت تولید تجهیزات در زمینه منابع انرژی تجدیدپذیر (RES) در همین راستاست. چشم انداز چنین همکاری با شرکای چینی بسیار مطلوب است. پکن به‌عنوان سرمایه‌گذار پیشرو در جهان، امروز در حال اجرای مفهومی در مقیاس کلان «ابتکار جهانی برای توسعه و تبادل فناوری‌ها و دستاوردها با کشورهای در حال توسعه» است و آذربایجان به دلیل موقعیت جغرافیایی، جایگاه ویژه و سیاست‌های سرمایه‌گذاری مطلوب، مزایای جذاب برای گسترش همکاری با تجارت چین دارای اهمیت قابل توجهی است.