گروه نفت و انرژی – توحید ورستان – پس از تنش‌های اخیر بین ایران و اسرائیل، قیمت نفت به دلیل نگرانی از آشفتگی بازار و اختلال در عرضه در خاورمیانه اندکی افزایش یافت. تحلیلگران باور دارند که اگر ایران تنگه هرمز را به طور جزئی یا کامل مسدود کند، قیمت نفت و گاز مایع به شدت افزایش خواهد یافت. تحلیل‌های مربوط به تنگه هرمز به دنبال آشفتگی امنیتی و سیاسی در منطقه خاورمیانه است که با توجه به اهمیت فراوان آن در تجارت جهانی نفت و گاز مورد توجه قرار گرفته است. به ویژه، این آبراه مسیر اصلی واردات نفت عربستان، عراق و امارات به هند است که بیشترین جمعیت جهان را دارد. دهلی نو برای تامین ۸۵ درصد نیاز مردم به واردات نفت خام متکی است و واردات LNG آن حدود ۴۵ درصد از مصرف داخلی را تشکیل می‌دهد.
اهمیت تنگه هرمز برای بازار انرژی
تنگه‌های آبی معمولاً به شدت تحت تأثیر هرگونه اختلال امنیتی یا ژئوپلیتیکی قرار می‌گیرند که تأثیرات آن به سرعت در قالب بحران عبور کشتی یا تأخیر عبور آن‌ها منعکس می‌شود. اخیرا، بحران دریای سرخ و تنگه باب المندب یکی از دلایل اختلال در تردد کشتیرانی جهان به ویژه نفت و گاز بود که شرکت‌های کشتیرانی را مجبور کرد مسیر طولانی‌تر و دماغه امید نیک را انتخاب کنند که هزینه‌های بیشتری را متحمل می‌شوند. انصارالله یمن کشتی‌های مرتبط با اسرائیل را هدف قرار دادند تا جنگ جاری در غزه را متوقف کنند، اما دامنه حملات به کشتی‌های کشورهای دیگر غربی نیز گسترش یافته است. از سوی دیگر،یک ائتلاف بین المللی به رهبری ایالات متحده، عملیات «نگهبان رفاه» را برای نابودی مواضع حوثی‌ها در داخل یمن آغاز کردند که با شکست مواجه شد. در این میان، اهمیت تنگه هرمز نیز در کانون توجهات قرار گرفته است. این تنگه گذرگاه دریایی باریکی است که بین عمان و ایران قرار دارد، باریک‌ترین نقطه آن حدود ۴۰ کیلومتر عرض دارد و خطوط ورودی و خروجی آن تنها ۲ کیلومتر عرض دارد. باید توجه داشت که تنگه هرمز مسیر اصلی صادرات نفت عربستان، امارات، کویت، قطر، عراق و ایران برای رسیدن به بازارهای جهانی است. بنابراین، از این طریق ۶.۳ میلیون بشکه در روز نفت عربستان، ۳.۳ میلیون بشکه در روز نفت عراق و ۱.۳ میلیون بشکه در روز نفت ایران عبور می‌کند. در سال ۲۰۲۲، حجم صادرات نفت از طریق تنگه هرمز به ۲۱ میلیون بشکه در روز رسید که معادل ۲۱ درصد از مصرف جهانی نفت در آن سال است. حدود ۲۰ درصد تجارت جهانی گاز مایع نیز از طریق آن انجام می‌شود که شامل تقریباً تمام صادرات گاز مایع قطر و امارات است. بر خلاف نفت که می‌تواند از طریق دریای سرخ صادر شود، هیچ راه جایگزینی برای صادرات گاز مایع وجود ندارد.
اگر تنگه هرمز بسته شود…
براساس پیش‌بینی صورت گرفته، با بسته شدن تنگه هرمز، قیمت نفت خام و گاز مایع به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد. اگر چه کریدورهای دیگری وجود دارد، اما تنها بخش کوچکی از صادرات نفت و مشتقات (حدود ۷ تا ۸ میلیون بشکه در روز) را در بر می‌گیرد و این امر با هزینه‌های حمل و نقل بالایی نیز همراه خواهد بود. همانطور که اشاره شد، در حال حاضر ۲۱ میلیون بشکه نفت خام در روز از تنگه هرمز عبور می‌کند. در حالی که سرمایه گذاران بر نفت متمرکز هستند، اما قیمت LNG در بازار لحظه‌ای در صورت بسته شدن تنگه هرمز، به دلیل فقدان مسیرهای جایگزین افزایش چشمگیر خواهد یافت. بر اساس داده‌های آژانس بین المللی انرژی، عربستان سعودی راه‌های جایگزینی برای صادرات نفت در صورت بسته شدن این تنگه دارد که خط لوله شرق به غرب با ظرفیت ۷ میلیون بشکه در روز است، اما این خط لوله از دریای سرخ عبور می‌کند که توسط انصارالله رصد می‌شود. در امارات متحده عربی نیز میادین نفتی خشکی به پایانه صادراتی فجیره با ظرفیت ۱.۵ میلیون بشکه در روز متصل است، اما این کشور تنها بین ۳۰ تا ۴۰ درصد از ظرفیت این پایانه را استفاده می‌کند.
بیشترین تاثیر بر مصرف کنندگان آسیایی
خرید نفت هند از عربستان سعودی، عراق و امارات و گاز مایع از قطر از طریق تنگه هرمز انجام می‌شود. قیمت نفت از ابتدای سال جاری در مسیر صعودی قرار گرفته و در صورت تشدید تنش‌های ایران و اسرائیل، احتمالا به افزایش قیمت نفت خام منجر شود. در این میان، هند همچنان سهم معقولی از نفت روسیه دارد که ۳۰ درصد از کل واردات نفت هند را در پایان سال مالی گذشته را تشکیل می‌داد، که این امر هزینه واردات را تحت کنترل نگه می‌دارد. اداره اطلاعات انرژی آمریکا تخمین می‌زند که ۸۲ درصد از جریان نفت خام و میعانات گازی عبوری از تنگه هرمز به بازارهای آسیایی در سال ۲۰۲۲ منتقل می‌شود. چین، هند، ژاپن و کره جنوبی مقاصد اصلی انتقال نفت خام از طریق تنگه هرمز به آسیا بودند، به طوری که این کشورها مجموعاً ۶۷ درصد از کل جریان نفت خام و میعانات گازی را در سال ۲۰۲۲ تا نیمه اول سال ۲۰۲۳ این تنگه را به خود اختصاص دادند. جنبه دیگری از داده‌های سال ۲۰۲۲ همچنین نشان داد که ایالات متحده تقریباً ۰.۷ میلیون بشکه در روز نفت خام و میعانات گازی از کشورهای خلیج فارس از طریق تنگه هرمز وارد کرده که نشان دهنده ۱۱ درصد واردات نفت خام و میعانات گازی آمریکا است. البته، واردات نفت خام آمریکا از کشورهای حوزه خلیج فارس از سال ۲۰۱۸ به نصف کاهش یافته و در مقابل تولید داخلی افزایش یافته است. اما انتقال تنش‌ها به تنگه هرمز می‌تواند اقتصاد هند را به شدت متاثر کند. مودیز آنالیتیکس اعلام کرد که تشدید تنش‌ها در خاورمیانه خطر بزرگی برای اقتصاد کشورهای منطقه آسیا و اقیانوسیه ایجاد می‌کند و می‌تواند نرخ تورم را از مسیر خود خارج کند. به ویژه، بزرگترین تهدید برای تورم ناشی از افزایش قیمت نفت است. البته، میزان تأثیرات در بین کشورها متفاوت است، اما به طور کلی ۳ چالش اصلی برای قیمت بالای نفت وجود دارد که عبارتند از: ۱- به صورت افزایش هزینه های انرژی و سوخت بر بار تورم می‌افزاید. ۲- کل هزینه‌های تولید و حمل و نقل را بالا می‌برد که قیمت همه کالاها را بالا می‌برد. ۳- افزایش قیمت نفت احتمالا انتظارات تورمی را افزایش دهد و این امر کار بانک‌های مرکزی را دشوارتر
می‌کند.
بازنشر مرین‌پرس به نقل از اقتصاد سرآمد
