به گزارش مارین‌پرس، در حالی که واگذاری بیش از ۱۰۰۰ هکتار از مزارع اطراف ژئوپارک جهانی قشم به سرمایه‌گذاران با هدف احداث مزارع پرورش میگو توسط جهاد کشاورزی استان هرمزگان با حواشی فراوانی همراه بود، این روز‌ها باز هم خبر‌هایی از این پروژه به گوش می‌رسد.
احداث مزارع پرورش میگو در حریم غار نمکدان قشم که با ورود دادگستری استان و دستور مستقیم رئیس جمهور متوقف شده بود، مجددا و در سکوت کامل خبری درحال انجام است که موضوع قطعا منجر به خروج بزرگترین غار نمکی جهان از فهرست یونسکو خواهد شد.
باید دید آیا این پافشاری و ناهماهنگی میان جهاد کشاورزی استان هرمزگان و سازمان منطقه آزاد قشم به خروج بزرگترین غار نمکی جهان از فهرست یونسکو منجر خواهد شد یا شاهد اتفاقات دیگری خواهیم بود؟
اصرار بر تخریب تنها غار نمکدان خاورمیانه در قشم
بهمن‌ماه سال گذشته بود که ساخت و ساز استخر‌های پرورش میگو در حریم ژئوسایت غار نمکدان قشم تبدیل به سوژه اصلی رسانه‌ها و موضوع مورد توجه فعالان حوزه گردشگری و محیط زیست شد. همان زمان بود که مسئولان تنها ژئوپارک جهانی ایران نسبت به خطر خروج از یونسکو هشدار دادند.
ژئوپارک جهانی قشم به عنوان تنها ژئوپارک جهانی منطقه خاورمیانه یک بار در سال ۱۳۸۵ ثبت جهانی شد، اما در سال ۱۳۹۱ به دلیل آنچه مشکلات مدیریتی اعلام شد، کارت قرمز گرفت و از این فهرست خارج شد. پس از آن با تلاش‌های صورت گرفته توسط سازمان منطقه آزاد قشم، پروژه ژئوپارک این جزیره در سال ۱۳۹۶ بود که مجددا موفق شد به فهرست ژئوپارک‌های یونسکو بازگردد. حالا در شرایطی که از مدت‌ها قبل مسئولان این ژئوپارک در حال آماده کردن شرایط برای بازدید دوره بازرسان یونسکو هستند، ساخت و ساز‌های غیرمجاز انجام شده در حریم یکی از مهمترین ژئوسایت‌های این مجموعه نگرانی زیادی ایجاد کرده است.
آخرین حریم ژئوپارک جهانی قشم
بررسی اسناد و مدارک نشان می‌دهد که آخرین محدوده‌ای مشخص شده برای ژئوپارک جهانی قشم، شامل کل جزیره قشم، کل جزیره هنگام و یک نوار ۵۰۰ متری از ساحل جزیره قشم است؛ یعنی مساحتی نزدیک به ۲۰۰۰ کیلومتر مربع. همچنین باید بدانیم که طبق قوانین جمهوری اسلامی ایران و طبق توافقی که از طریق کمیسیون ملی یونسکو با سازمان ملل متحد انجام شده، هر نوع واگذاری و تغییر در این محدوده باید با دریافت یک استعلام از ژئوپارک باشد.
با این حال گاهی اوقات بدون اخذ مجوز از ژئوپارک، واگذاری‌هایی انجام می‌شود که مدیریت و حاکمیت سازمان منطقه آزاد قشم در ژئوپارک زیر سؤال می‌برد. تصور کنید که یکی از این واگذاری‌های بدون مجوز در عمل تعرض و تجاوز به حریم یکی از ژئوسایت‌ها باشد؛ نتیجه چنین رویکردی این می‌شود که ژئوپارک قشم دیگر توانایی ماندن در شبکه جهانی را نخواهد داشت. مسئولان ژئوپارک جهانی قشم می‌گویند که واگذاری زمین خارج از ژئوپارک، در بهترین حالت یک تهدید است و در شرایط فعلی این تهدید خیلی جدی است.
تنها مرجع صدور مجوز طرح در ژئوپارک قشم
تنها مرجع قانونی تائید صدور مجوز برای طرح‌های محدوده ژئوپارک بین‌المللی قشم، مدیریت این مجموعه در سازمان منطقه آزاد است و بدون تائید این مدیریت، هیچ مجوزی نباید برای سرمایه‌گذاران صادر شود.
صدور مجوز ایجاد استخر پرورش میگو در چند صد هکتار آن هم در مجاورت غار نمکدان که به‌عنوان یکی از مهمترین ژئوسایت‌های ژئوپارک جهانی قشم معرفی می‌شود، بدون هماهنگی با مدیریت ژئوپارک قشم از سوی مسئولان استان هرمزگان انجام شده که هیچ گونه وجاهت قانونی ندارد. با این حال هنوز برخی چهره‌ها و شخصیت‌ها با آگاهی از خطرات بین‌المللی اجرای این طرح‌ها، برای ادامه روند ساخت مزارع میگو در حریم غار نمکدان پافشاری می‌کنند.
مسئولان سازمان منطقه آزاد قشم بار‌ها اعلام کرده‌اند که هیچ‌گونه مجوزی برای ساخت و ساز خارج از ضوابط بین‌المللی در این منطقه داده نشده و پروژه پرورش میگو متوقف می‌شود و البته اجازه نخواهند داد تا کارت زرد دوم به تنها ژئوپارک جهانی کشورمان داده شود.
ساخت و ساز در کمتر از ۴۰۰ قدمی حریم غار نمکدان
برخی به فاصله چند کیلومتری میان استخر‌های پرورش میگو و دهانه ورودی غار نمکدان اشاره می‌کنند و از احداث این مزارع دفاع می‌کنند. این در حالی است که از دیواره این مجموعه‌ها تا آغاز حریم پیش‌بینی شده برای ژئوسایت غار نمکدان کمتر از چهارصد قدم فاصله وجود دارد. اینجا دقیقا صحبت از حریم یک ژئوسایت مطرح است؛ در رابطه با حریم این گنبد نمکی، دهانه غار مد نظر نیست.
بسیاری از کسانی که امروز در صف مدافعان ایجاد این مزارع پروش میگو قرار گرفته‌اند، حتی یک مرتبه هم بازدید میدانی از این منطقه نداشته اند و تصوری از چشم‌انداز آسیب دیده منطقه ندارند. در حالی که بسیاری از ساکنان منطقه نگران از بین رفتن این ژئوسایت و ظرفیت‌های اقتصادی و گردشگری آن هستند، گروهی همچنان موضع حمایت از منافع اشخاص خاص را سر لوحه صحبت‌های خودشان قرار داده‌اند.
سرعت عجیب ایجاد مزارع پرورش میگو در نقطه خاص
سرعت ایجاد استخر‌های پرورش میگو در زمینی به مساحت چند صد هکتار آن هم در نزدیکی حریم غار نمکدان، از همان ابتدا موجب تعجب بود. بی‌توجهی مسئولان مربوطه، اما طی تنها چند هفته کار را به جایی رساند که در محوطه‌ای که زمان انتشار خبر اولیه فقط دو کانکس در آن استقرار داشت، تخریب گسترده در اصل اثر اتفاق افتاد. با این وجود تا هفته‌ها پروژه نه تنها متوقف نشد، بلکه با قوت ادامه پیدا کرد. شاهدان عینی هنوز هم با شگفتی از سرعت بالای تخریب و ساخت و ساز در منطقه و حجم بالای ماشین‌آلات منتقل شده می‌گویند.
هرچند برخی از مدافعان این پروژه می‌گویند که ایجاد این طرح‌ها می‌تواند نقش قابل توجهی در درآمدزایی و اقتصاد جامعه محلی ایفا کند، اما نکته دارای اهمیت این است که باید استاندارد‌ها در این زمینه رعایت شود تا ضمن توسعه اقتصادی جاذبه‌های فرهنگی و گردشگری آسیب نبیند.
سوالی که ایجاد می‌شود این است که چه افرادی با چه پشتوانه‌ای توانسته‌اند در فرصت زمانی اندک تعداد قابل توجهی از ماشین‌آلات سنگین مورد نیاز برای گودبرداری و ایجاد پروژه پرورش میگو را از مسیر‌های غیر اصلی و جاده‌های نامناسب به منطقه برسانند؟
تاثیر کار سرمایه‌گذار و پشتیبانان او در محدوده غار نمکدان به اندازه‌ای چشم‌گیر است که در زمانی کوتاه موجب تغییر چشم‌انداز منطقه شده است. در این میان کارشناسان هشدار می‌دهند که در صورت احداث کانال انتقال آب از دریا به استخر‌های ساخته شده، کیفیت زمین و به مرور وجود غار نمکدان با خطر مواجه خواهد شد.
اصرار بر خلاف نظر دولت و قوه قضائیه
نخستین بار پاییز سال گذشته بود که رئیس دادگستری قشم از تشکیل شورای حفاظت از اراضی برای توقف اجرای برخی طرح‌ها در اراضی مورد اشاره و اصلاحاتی در واگذاری‌ها خبر داد. اما ساخت و ساز‌های بدون مجوز برای ایجاد استخر‌های پرورش میگو با سرعت انجام شد. همان زمان مدیر ژئوپارک جهانی قشم اعلام کرد که به سرمایه‌گذار و کسی که تخریب را انجام می‌دهد شفاهی و با تذکر کتبی اخطار دادیم و خواستیم کار را شروع نکند و استعلام بگیرد تا محدوده اثر طبیعی ملی و جهانی را اعلام کنیم. متاسفانه حرف‌شنوی نداشتند و به کار خود ادامه دادند و تا این لحظه توقف عملیات صورت نگرفته است.
مدتی بعد ماجرا بالا گرفت. گروهی از ساکنان جزیره قشم و فعالان حوزه گردشگری و طرفداران محیط زیست با تجمع در محل غار نمکدان چشم‌ها را به سوی ساخت و ساز‌های بدون مجوز در این منطقه هدایت کردند.
بهمن‌ماه سال گذشته بود که پس از بازدید میدانی مسؤولان قضایی منطقه، مدیران سازمان منطقه آزاد قشم و برخی از مدیران استانی، دادستان قشم نیز دستور توقیف بخشی از آن پروژه را که کاملاً متصل به حریم گنبد نمکی بود، صادر کرد. آن زمان ۶ نمایندگان تهران در مجلس دهم در تذکری به حسن روحانی رئیس جمهور خواستار لغو مجوز و توقیف عملیات ساخت مرکز پرورش میگو در محدوده ژئوپارک قشم شدند. مدتی بعد پروژه‌های پرورش میگو در محدوده میراث طبیعی – ملی ژئوپارک جهانی قشم با حضور رئیس سازمان امور اراضی کشور، دادستان شهرستان قشم، مدیرکل جهاد کشاورزی استان هرمزگان، مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم و جمعی از معاونان و مدیران این سازمان مورد بررسی قرار گرفت.
از سوی دیگر مسؤولان سازمان منطقه آزاد قشم در نامه‌ای به رئیس جمهوری موضوع را به رئیس قوه مجریه گزارش دادند. رئیس جمهور نیز در پاسخ به نامه سازمان منطقه آزاد قشم با موضوع گزارش “واگذاری زمین در محدوده ژئوپارک و غار نمکدان قشم” گفت: حفظ منافع مهمی که در لیست سازمان یونسکو است، ضروری است. بدون تدبیر و هماهنگ اقدامی صورت نگیرد. با این حال همچنان اصرار‌ها و پافشاری برای ایجاد مجموعه پرورش میگو در حریم غار نمکدان از سوی برخی افراد خاص ادامه دارد.
اصرار به پرورش میگو در نقطه خاص
در این مدت مسئولان سازمان منطقه آزاد قشم بار‌ها پیشنهاد داده‌اند تا زمینی با وسعت مشابه زمین‌های غیرمجاز واگذار شده در نقاطی دیگر جانمایی شده و به سرمایه‌گذاران تحویل داده شود؛ اما گویی اصرار به پرورش میگو تنها در همان نقطه خاص و در حریم قانونی ژئوسایت غار نمکدان مورد قبول سرمایه‌گذاران و پشتیبانان آنان است. این در حالی است که پیش از آن سرمایه‌گذارانی واگذاری زمین از سوی سازمان منطقه آزاد قشم در نقاطی نزدیک به محل فعلی انجام ساخت و ساز‌های غیرمجاز را خواسته بودند؛ درخواست‌هایی که با نتیجه منفی استعلام‌ها و مخالفت سازمان همراه شده بود.
پشت پرده اصرار بر خلاف منافع ملی
خطر خروج ژئوپارک جهانی قشم از یونسکو به دلیل ساخت و ساز‌های بدون مجوز، تغییر چشم‌انداز طبیعی و تخریب احتمالی حریم ژئوسایت غار نمکدان جدی است. سال‌هاست که کارشناسان از مشخص نبودن تکلیف عبارت منافع ملی صحبت می‌کنند. مشخص نبودن همین تعریف امروز در قشم کار را به جایی رسانده است که گروهی از افراد به واسطه حمایت‌های گذشته خود از برخی اشخاص و با پشتیبانی حامیان خود دست به تخریب و ساخت و ساز در حریم منطقه‌ای می‌زنند که می‌تواند موجب تضعیف جایگاه بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران در میان کشور‌های منطقه و سایر کشور‌های جهان شود.
شاید وقت آن باشد که نهاد‌های نظارتی به دقت بررسی کنند که چه کسانی از تخریب تنها ژئوپارک جهانی کشور سود می‌برند؟ باید به دنبال پاسخ این پرسش باشیم که در اجرای طرح‌های بدون مجوز در نقطه‌ای خاص از جزیره قشم منفعت چه کسانی نهفته است؟
