به گزارش راد، چهارمین پیش‌نشست چهارمین همایش ملی توسعه سواحل مکران (محوریت حکمرانی و تاکید بر دیپلماسی و اقتصاد دریامحور) با موضوع «مکران، مشارکت‌ها و رقابت‌های منطقه‌ای و جهانی» به میزبانی شورای راهبردی روابط خارجی و با همکاری اندیشکده دیپلماسی اقتصادی دانشگاه امام صادق علیه السلام برگزار شد. این پیش‌نشست با حضور دبیر شورای راهبردی روابط خارجی، دبیرکل کمیته ایرانی اتاق بازرگانی بین‌المللی، مدیرکل آسیای غربی وزارت امورخارجه و همچنین، معاون سابق دیپلماسی اقتصادی وزارت امورخارجه، مشارکت‌ها و رقابت‌های منطقه ای و جهانی در توسعه منطقه مکران را مورد تحلیل و بررسی قرار داد.
باید به بازیگران منطقه‌ای و جهانی مکران توجه شود
عباس عراقچی، دبیر شورای راهبردی روابط خارجی گفت: حدود هشتصد کیلومتر ساحل در این منطقه داریم؛ از آن ساحل‌هایی که به دریای آزاد است و آرزوی هر کشوری است. بعضی کشورها برای سی تا چهل کیلومتر ساحل این چنینی جنگ‌ها کردند. این ساحل می‌تواند توسعه دریامحور و ثروت و منافع سرشاری را برای کشور داشته باشد و البته اهمیت سیاسی و امنیتی هم دارد.
مشاور وزیر امور خارجه با طرح این سوال که آیا توسعه سواحل مکران می‌تواند بی‌اعتنا به این طرح‌های منطقه‌ای باشد یا باید همسو و هماهنگ با آنها باشد؟ اظهار کرد: معتقدیم توسعه مکران در خلاء اتفاق نمی‌افتد در منطقه‌ای هستیم که کشورهای مختلف به آن توجه دارند و آنها هم منافع و دغدغه اقتصادی و امنیتی دارند و طرح‌های توسعه‌ای خاص خود را هم دارند و مثال مشهور آن طرح کمربند راه چین است. در این منطقه پاکستان، عمان، هند و دیگر بازیگران منطقه‌ای هستند و بعضا هم طرح‌هایشان را اعلام کردند و پروژه کمربند راه چین سال‌هاست که در حال انجام است. نزدیک ۵۰ میلیارد دلار چین در آن طرح سرمایه‌گذاری کرده است.
عراقچی گفت: سوال بعدی این است که آیا می‌خواهم توسعه مکران را با استفاده از ظرفیت‌های داخلی انجام دهیم یا در بستر بین‌المللی و منطقه‌ای انجام شود؟ تکنولوژی داخلی کفایت می‌کند یا خارجی هم لازم است یا ترکیبی از هر دو؟ یا با سرمایه داخلی باشد یا خارجی؟ و این توسعه در چه بستری انجام خواهد شد؟ اگر با استفاده از سرمایه داخلی باشد باید قوانینی تعیین شود که سرمایه داخلی هم اعتماد کند و سرمایه جذب شود. یا اگر نگاه‌مان به بستر سرمایه خارجی است چه باید کرد و با تحریم‌ها چه کنیم؟
وی ادامه داد: طبیعی است که هم از جنبه سیاسی و حقوقی و اقتصادی به این مساله نگاه کرد.
عراقچی تصریح کرد: توسعه مکران می‌تواند ظرفیت اقتصادی زیادی ایجاد کند، اما دغدغه‌های امنیتی هم ایجاد می‌کند چه راه‌کارهایی باید دید که این دغدغه‌ها مانع توسعه مکران نشود. در عین حال که این دغذغه‌ها بسیار مهم هستند. جایگاه این مسائل هم باید در بحث‌ها مورد توجه قرار گیرد.
برنامه اجرایی، مالی و ساختار اداری و فنی توسعه مکران چیست؟
محمد خزائی، دبیرکل کمیته ایرانی اتاق بازرگانی بین‌المللی با تاکید بر اهمیت مسایل امنیتی در این منطقه تصریح کرد: مکران توسعه‌یافته نقش مهمی در افزایش امنیت منطقه ایفا می‌کند و لزوما وقتی صحبت از امنیت می‌کنیم منظور تیر، تفنگ، جنگ و دعوا نیست.
وی گفت: در فرهنگ رفتاری و مالی و سیاسی مساله مکران بسیار حساس و مهم است. در پنجاه سال گذشته بیش از شش هفت هزار میلیارد تومان هزینه کردیم برای این منطقه، اما این رقم برای توسعه آن بسیار پایین است. اولین زنگ توجه و خطر برای منطقه مکران در برنامه توسعه ششم توسط مقام معظم رهبری به دولت ابلاغ شد، اما از سال ۸۸ تا امروز چه اتفاق مثبت افتاده است؟
خزائی گفت که پاسخ به برخی سوالات بسیار مهم است از جمله اینکه توسعه این منطقه چقدر منابع مالی نیاز دارد؟ برنامه اجرایی، مالی و ساختار اداری و فنی توسعه مکران چیست؟ ۹ دستگاه در منطقه مدعی هستند و این مسئله خود شرایط را پیچیده می‌کند.
دبیرکل کمیته ایرانی اتاق بازرگانی بین‌المللی تصریح کرد: غیرممکن است با منابع مندرج در بودجه کشور بتوانیم این کار را انجام دهیم. برای توسعه این منطقه با همه ایده‌آل‌هایی که مطرح شده است، چند ده میلیارد دلار نیاز داریم. نقش بخش خصوصی و امنیت بخش خصوصی کجاست؟ باید توجه کنیم و به این سوال دقیق و جدی پاسخ دهیم که آیا می‌خواهیم مکران توسعه یابد یا نمی‌خواهیم؟
وی گفت: تامین منابع از دو راه سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی امکان پذیر است و باید نسبت به بازگشت سرمایه حصول اطمینان داشته باشیم. اگر سرمایه گذار خارجی قرار است بیاید آیا قوانین ما کفایت می‌کند؟ بنده می‌گویم کفایت نمی‌کند. تضمین‌ها بسیار مهم است و بحث فاینانس‌ها در این رابطه مهم هستند که باید به این مسائل پرداخته شود.
سفیر پیشین ایران در سازمان ملل متحد خاطرنشان کرد: ما پاسخ مناسبی به فرمایشات رهبری در رابطه با توسعه کشور ندادیم، چون فقط همایش برگزار کردیم و حرف زدیم. از این رو معتقدم قطعا مسئولان این امر باید ساختار اجرایی مناسب برای این کار تاسیس کنند. باید بپذیریم که توسعه اقتصادی ایران بخشی از جنگ اقتصادی ما با دنیاست از این رو ساختار و برنامه برای تامین منابع مالی آن مهم است و بازبینی نوع تعهداتی که منطقه‌ای و بین‌المللی می‌پذیریم.
هیچ توسعه‌ای ممکن نیست مگر اینکه خود را در یکی از کریدورهای منطقه‌ای تعریف کنیم
رسول موسوی، مدیرکل غرب آسیا و دستیار وزیر امور خارجه با طرح استراتژی‌های منطقه‌ای و پیرامون ایران اظهار کرد: استراتژی چین که در ۲۰۱۳ معرفی شد از آن زمان اشکال مختلفی گرفته است و انتهای این طرح معلوم نیست. اگر در گذشته می‌گفتند همه راه‌ها از پکن شروع می‌شود الان همه راه‌ها از مکران و چابهار می‌گذرد.
وی ادامه داد: استراتژی بعدی متعلق به هند است که در آن ابتدا بر وصل کردن مراکز اصلی شهری خودش به مرزها تمرکز کرد. ارتباط هند با همسایگان نیز از دیگر دغدغه‌های هند در این راهبرد است و از زمانی که مودی به قدرت رسید حرکت سریع‌تری را آغاز کرد و آن ورود به چابهار بود که آن را سکوی پرشی برای هند در جهت رفتن به آسیای مرکزی و افغانستان کند.
موسوی افزود: استراتژی بعدی در آسیا متعلق به ژاپنی‌هاست. آنها بر آسیای جنوب شرقی تمرکز دارند و آنها تحت عنوان «برند برتر» و کیفیت برتر است. از خلیج بنگال تا دریای جنوبی چین را شامل می‌شود. استراتژی بعدی برای کره جنوبی است که این کشور چند طرح دارد و از نظر آنها ایده‌آل و رویایی است مثلا خط کشتیرانی که بتواند قطب را دور بزند یا راه آهنی که بتواند از مسیر قزاقستان و روسیه و اوکراین خود را به اروپا برساند. در حال حاضر عمده تمرکز کره جنوبی بر گسترش تجارت با قزاقستان است.
مدیرکل غرب آسیا و دستیار وزیر امور خارجه گفت: استراتژی بعدی متعلق به روسیه است که به اشکال مختلف ارتباطات خود را طراحی می‌کند. الان استراتژی روسیه با سه سال پیش فرق می‌کند. سه سال پیش متمرکز بود بر اینکه خود را به طرح چینی ها وصل کند اما به نظر با تحولات اوکراین این استراتژی اهمیت بالایی پیدا می‌کند و آنها باید روی کریدور شمال – جنوب متمرکز شوند نه شرق به غرب. همچنین اتحادیه اروپا هم استراتژی‌هایی دارد برای اتصال آنها به شرق که بعد از جنگ اوکراین آنها هم باید در این روند تغییراتی دهند که به سمت شرق در مسیر جاده‌ای از مسیر اوراسیا به بن بست خورده است. صرفا راه ترکیه و راه‌های دریایی برایش باز خواهد بود.
وی گفت: راهبرد ترکیه که شاید اصلی ترین رقیب ما است، این است که خود را مرکز اتصالات آسیا و اروپا مطرح کرده است و همیشه برای اروپا مسیرهای ترکیه یک نوع گذر و دور زدن روسیه بوده است و بعد از جنگ اوکراین فکر می‌کنم ظرفیت ترکیه در این رابطه به ویژه در حوزه انرژی گسترده می‌شود. این اصلی ترین رقیب کریدور شمال – جنوب است.
مدیرکل غرب آسیا و دستیار وزیر امور خارجه خاطرنشان کرد: در این چارچوب استراتژی ایران این است که خود را در چهار راه اتصال شرق به غرب، شمال به جنوب و در مسیر جاده ابریشم تعریف می‌کند. اما به نظر می‌آید قوی ترین سناریو کریدور شمال جنوب است که برای ما مزیت ویژه دارد.
موسوی ادامه داد: استراتژی پاکستان یا “سی پک” هم مطرح است. این راهبرد کریدور اقتصادی چین و پاکستان است که باید به آن توجه کرد. در ایران بعضا گفته می شود که مشارکت ایران در سی پک اما معتقدم این پروژه اختصاصی این دو کشور است و پروژه گوادر یک پروژه اختصاصی بین چین و پاکستان است.
وی تاکید کرد که ما باید پروژه توسعه اقتصادی و تجاری‌مان را بر روی کریدور شمال – جنوب بگذاریم. علاوه بر این باید قوانین بین‌المللی را رعایت کنیم. نمی‌توانیم از استاندارهای بین المللی عبور کنیم، مقررات مکران باید بین‌المللی باشد. با متر داخلی نمی‌توانیم منطقه توسعه یافته بین‌المللی داشته باشیم. همچنین باید تاکید کرد که با فناوری‌های امروز نمی‌توانیم منطقه‌ای را داشته باشیم که بخواهد فردا رقابت کند.
موسوی با اشاره به برخی اخبار و گزارش‌ها مبنی بر اینکه برخی کشورها سعی دارند ایران را تخلیه استراتژیک کنند و کردیدورهایی که در دست دارند ایران را تخلیه می‌کنند، ضمن اینکه اینها را رد نمی‌کنم گفت: بر اساس آنچه در ظرفیت‌های کریدور شمال – جنوب و تحول ژئوپلیتیکی رخ داده است باید بگویم همین تحول را روی زمین در بحث شمال جنوب باید تعریف کنیم و این حجم بزرگ کالا و اتصالاتی که در این مسیر از روسیه به هند می‌رود را از مسیر کریدور شمال – جنوب تامین کنیم. در این صورت معتقدم می‌تواند این تحولات برای ما یک فرصت باشد. البته به نظر، دیگران زودتر از ما متوجه این مساله شدند و یکی از مقامات آمریکایی گفته است سرمایه گذاری ایران در مسیر شمال جنوب تهدید بزرگی برای آمریکا است. همچنین گفته شده است که آنها چابهار را معاف از تحریم‌ها کرده اند و شاید این معافیت‌ها را در واکنش برداریم اما این دروغ است و چابهار معاف نشده بود.
توسعه مکران با منابع داخلی نه ممکن است نه مطلوب
غلامرضا انصاری، معاون پیشین دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه گفت: توسعه پروژه مکران برای تجارت ایران با جهان و منطقه برای تامین و جبران عقب‌ماندگی‌های ایران در سال‌های اخیر می‌تواند بسیار مفید باشد.
وی گفت: سواحل مکران به طول چند صد کیلومتر ورودی اقیانوس هند است و انچه در امارات متحده عربی، قطر و بحرین از توسعه شاهد هستید بخشی از ظرفیت‌های مکران است که در طرف دیگر این آبراه ایجاد شده است.
مشاور وزیر امور خارجه گفت: مکران می‌تواند اقتصاد ایران را در جهت توسعه صنعتی و تجاری با نگاه دریامحور سوق دهد و آینده ایران را نجات دهد به ویژه در حوزه آب. همچنین مکران برای تجارت ایران با جهان و منطقه برای تامین و جبران عقب‌ماندگی‌های ایران در سال‌های اخیر می‌تواند بسیار مفید باشد. امروز غرب آسیا با سرعت در مسیر رقابت اقتصادی در حرکت است و ایران به خاطر قوانین دست و پاگیر از این حرکت بازمانده است.
انصاری تاکید کرد که بدون نگاه برون‌نگر منطقه‌ای و بین‌المللی با داشتن یک طرح جامع و تفضیلی روشن از سوی نظام که در دسترس عموم باشد نمی‌توان این پروژه را انجام داد یا ارزش واقعی مکران را بتوانیم بروز و ظهور دهیم. از طرفی معتقدم توسعه مکران با منابع داخلی نه ممکن است نه مطلوب. از هیچ دولتی این کار برنمی‌آید، زیرا بعد بین‌المللی و بازار خود را از دست می‌دهد. حضور ده‌ها شرکت بین‌المللی برای حضور در این منطقه ارزش واقعی مکران را نشان می‌دهد.
معاون پیشین دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه تصریح کرد: مکران در منطقه را صرفا می‌توان با نئوم ۲۰۳۰ عربستان مقایسه کرد که برای آن ۵۰۰ میلیارد دلار پیش‌بینی هزینه شده است و مکران می‌تواند چهره جدیدی از ایران را به دنیا و منطقه نشان دهد. همچنین سواحل مکران به خاطر ارتباط با جنوبگان بسیار قابل توجه است و حقوق ایران در قطب جنوب را تامین می‌کند و به ظرفیت‌های بزرگ ایران اضافه می‌کند. به علاوه که این منطقه به لحاظ ترانزیت انرژی برای منطقه و دنیا مهم و حساس است.
انصاری تصریح کرد: مکران ظرفیت جذب میلیون‌ها نفر جمعیت را برای اهداف اقتصادی دارد که از نگرانی کمبود آب در حال کوچ به شمال کشور هستند. سواحل مکران می‌تواند آلودگی محیط زیستی را بردارد و به آمایش سرزمین ایران محتوا بخشد. به خاطر آب و هوای متفاوت که دارد می‌تواند ده ماه از سال اهداف گردشگری ایرانیان باشد. اما برای رسیدن به این اهدف باید طرح جامعی در دسترس عموم باشد و البته تراشکار مجربی که بتواند این الماس را به دست آورد بر سر کار بگذاریم.
وی با تاکید بر به کار گیری همکاری‌های بین‌المللی در این پروژه خاطرنشان کرد: توسعه دولتی پروژه مکران اگر چه ظاهری منطقی دارد اما بار سنگینی بر دوش آن دولت می‌گذارد.
تاکید بر روایت‌سازی مثبت درباره سواحل مکران
علیدوستی دبیر کمیسیون امنیتی، دفاعی شورای راهبردی روابط خارجی گفت: یکی از ابعاد توسعه مکران روایت‌سازی نسبت به این منطقه است، تصویری که از این منطقه و از ایران وجود دارد چندان مثبت نیست و این مساله مانع جذب همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است.
علیدوستی گفت: تاکنون چند همایش درباره مکران برگزار شده است، اما چقدر روایت‌سازی درباره مکران شده است؟ در حالی که در دنیا جنگ روایت‌ها در جریان است. چهار نشست در هم‌افزایی هم بوده یا تکرار مباحث بوده است؟ چطور در برگزاری رزمایش‌ها از کشورهای دیگر همسایه دعوت می‌کنیم ولی در این همایش هم‌اندیشی و همراهی از سوی کشورهای دیگر نداریم؟ بازتاب این نشست‌ها در کشورهای هم‌جوار چه بوده است؟
وی با تاکید بر نگاه منطقه‌ای و بین‌المللی به مکران تصریح کرد: چهره این منطقه باید به گونه‌ای باشد که ارزش مثبت ایجاد کند. نباید این منطقه چهره و برآیند امنیتی پیدا کند، باید نگران امنیتی سازی این منطقه باشیم باید برای این هم روایت مناسب ایجاد کنیم. /اندیشکده دیپلماسی اقتصادی
