مرین‌پرس
محققان، نانو ذرات، میکرو پلاستیک، ترکیبات آلی پایدار چون آفت کش ها و حشره کش ها، محصولات شیمیایی مصرفی در منازل، آلودگی های دارویی و آنتی بیوتیک ها را از منابع آلوده کننده جدید و نوظهور می دانند و اعلام می کنند استفاده از نانو ذرات در سطح بحرانی و وخیم نرسیده است و لازم است تا اثبات عدم زبانبار بودن این ذرات، مصرف آن محدود شود.
به گزارش مرین‌پرس به نقل از ایسنا دکتر همیرا آگاه عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی امروز در وبینار آلاینده‌های نوپدید و تبعات انسانی و محیط زیستی آن، عوامل تهدیدکننده آب ها را به ۴ دسته “بهره برداری زیاد از منابع زنده دریایی”، “تغییر و تخریب فیزیکی زیستگاه های دریایی و ساحلی”، “موجودات مهاجم” و “منابع آلوده کننده انسانی اعم از بیولوژیکی، شیمیایی و فیزیکی” عنوان کرد.
وی با بیان اینکه بر اساس مطالعات جهانی ۱۶ ترکیب آروماتیک از ترکیبات نفتی به عنوان آلاینده های سمی سرطان زا معرفی شده است، اظهار کرد: این ۱۶ ترکیب شامل فلزات سنگین سمی چون آرسنیک، کروم، نیکل، تالیوم، جیوه و کادمیوم هستند که برخی از آنها چون جیوه دارای پایداری بسیار زیادی است.
آگاه به آلودگی های شیمیایی نوپدید اشاره کرد و گفت: نانو ذرات، میکرو پلاستیک، ترکیبات آلی پایدار چون آفت کش ها و حشره کش ها، محصولات شیمیایی مصرفی در منازل، آلودگی های دارویی و آنتی بیوتیک ها و هورمون‌ها، مواد رادیواکتیو، آنتی فولینگ، مواد مغذی و اتریفیکاسیون، برخی از فلزات سنگین و محصولات تراریخته از جمله این مواد آلاینده جدید هستند که نیاز به پایش دائمی دارند.
این عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی، اضافه کرد: علاوه بر آن مواد مشتق شده از مواد معدنی مانند جیوه (متیل جیوه) و قلع اثرات مخرب تا حد مرگ آبزیان را به دنبال دارند.
به گفته وی در دسته بندی ها متیل جیوه بعد از مواد رادیواکتیو قرار می گیرد و این ماده بر روی سیستم عصبی کودکان به ویژه بر روی جنین اثرات منفی دارد و قلع نیز که به میزان زیاد در صنعت دریایی به عنوان ضد خزه از آن استفاده می شود، منجر به عدم زاد و ولد در ماهیان خواهد شد.
وی با بیان اینکه از سال ۱۹۹۰ با رشد تکنولوژی، اصطلاح آلاینده های نوظهور در دنیا مطرح و توجه جهانیان به آن جلب شد، خاطر نشان کرد: آلاینده های جدید و آلاینده های نوپدید دو مقوله مهمی است که به تازگی وارد ادبیات محیط زیست شده اند. تفاوت این دو نوع آلاینده این است که آلاینده های جدید آلودگی های زیست محیطی است که به تازگی وارد محیط زیست شده اند، ولی آلاینده های نوپدید آلاینده‌هایی هستند که الزاما به تازگی وارد محیط زیست نشده‌اند، ولی تاکنون پایش نشده‌اند.
آگاه، نمونه آلاینده های نوپدید را نانو ذرات دانست و اظهار کرد: از این نانو مواد به طوری وسیع در حوزه پزشکی و بهداشتی استفاده می شود. البته استفاده از مواد تازگی ندارد، بلکه در طول تاریخ بر اثر آتش سوزی و فعالیت آتشفشان ها، نانو ذرات وارد هوا می شده است و با رشد فناوری از نانو ذرات به میزان زیاد تولید و به میزان بالایی در محیط منتشر می شود.
این محقق پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی با بیان اینکه استفاده از نانو ذرات موجب ارتقای کیفیت محصولات تولیدی خواهد شد، افزود: از سوی دیگر به دلیل ریز بودن این مواد و قابلیت نفوذ از طریق منابع آبی و هوا وارد بدن و از طریق گردش خون وارد سلول های بدن می شوند و ما اطلاعی از اینکه انباشت این مواد در سلول های بدن چه عوارضی دارند، در اختیار نداریم.
وی با اشاره به استفاده از نانو مواد در تولید جوراب و لوازم بهداشتی و آرایشی، گفت: رایج ترین نانو ذرات استفاده شده نانو ذرات اکسید فلزی است که در محصولات بهداشت فردی مورد استفاده قرار می گیرند. نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم (Tio۲) و نانو ذرات اکسید روی (ZNO) به دلیل مقاومت بالا در برابر اشعه UV در صنعت آرایشی و در کرم های ضد آفتاب استفاده می شوند.
آگاه، نانو ذرات بر پایه کربن سیاه، اکسید سدیم برای سوخت دیزل و اکسید آهن را از دیگر نانو ذراتی نام برد که به طور زیادی در صنعت استفاده می شوند و اظهار کرد: به اعتقاد محققان جهانی غلظت نانو مواد به سطح بحرانی نرسیده است، ولی نیاز به پایش و بررسی در این زمینه داریم، ضمن آنکه در سمینار حفاظت محیط زیست و نانو تکنولوژی که در سال ۲۰۰۹ در اتریش برگزار شد، “سوزانا استارک” عضو اتحادیه اطلاعات مصرف کنندگان اعلام کرد که هنوز سوالات زیادی در خصوص احتمال زیانبار بودن ذرات نانویی وجود دارد و تا زمانی که تاثیر واقعی نانو ذرات بر سلامت انسان ها مشخص نشده، نباید از نانو ذرات در بازار مصرفی جهان به طور گسترده استفاده کرد.
وی با تاکید بر اینکه ارائه این گفته ها به معنای انکار قابلیت های علمی نانو فناوری نیست، خاطر نشان کرد: ما نیاز به مطالعه بیشتر بر روی این نانو مواد داریم.
آگاه با اشاره به برخی مطالعات انجام شده در زمینه استفاده از نانو ذرات در حوزه پزشکی، گفت: بر اساس این مطالعات به نظر می رسد سیستم های دارو رسانی تهیه شده توسط نانو ذرات، سبب بیماری های تحلیل برنده اعضا مانند آلزایمر، پارکینسون، ویلسون و التهاب می شوند.
وی به مطالعات دیگری در این زمینه که از سوی محققان ایرانی در سال ۲۰۱۸ منتشر شده است، اشاره کرد و گفت: در این مطالعات ۱۶۳ مقاله مورد بررسی قرار گرفت و در آن اعلام شد که نانو ذرات با ایجاد یونهایی، موجب سمیت غشای سلولی شده و با فعل و انفعالات فیزیکوشیمیایی در غشای سلولی، سلول های سرطانی را از بین می برند، ولی از سوی دیگر این نانو ذرات با همین مکانیسم می توانند موجب سوراخ شدن غشای سایر سلول ها شده و باعث التهاب سلول ها و بافت ها، آسیب میتوکندری‌ها، به هم زدن تعادل انرژی سلولی شوند و نهایتا باعث اختلال در متابولیسم آنها و انتقال مواد به داخل و خارج از سلول ها شده و به DNA آسیب وارد کرده و موجب جهش زایی شوند.
این عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی افزود: بر این اساس پیشنهاد می شود درباره داروهای تهیه شده بر پایه نانو فناوری در کنار اجرای طرح های پژوهشی، انجام تحقیقاتی در زمینه تاثیر سوء احتمالی این داروها بر انسان مورد حمایت قرار گیرد و تولید و عرضه محصولاتی با مصرف گسترده در جامعه تا تعیین دیدگاه مشخص از نحوه مقابله با آلودگی های ناشی از تجمع نانو ذرات در سلول ها محدود شود.
