بر اساس گزارش‌های اخیر، ارمنستان که رابطه نزدیکی با روسیه داشته، در حال توسعه یک کریدور جدید حمل و نقل اروپا-هند-ایران است. هدف این کارگروه توسعه مسیر جدید حمل و نقلی است که کشورهای شرق آسیا، هند و ایران را از طریق گرجستان و دریای سیاه به اروپا به مانند کریدور حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب متصل می‌کند. مسیر جدید تجاری ایران و ارمنستان قرار است اروپا را از طریق اقیانوس هند به هند و کشورهای شرق آسیا متصل کند. براساس آخرین داده‌ها، سرپرستی این کارگروه بر عهده وزیر اقتصاد ارمنستان خواهد بود که باید هر سه ماه یکبار گزارش آن را به نخست وزیر ارائه دهد. این گروه باید با ادارات مربوطه هند، گرجستان و ایران ارتباط برقرار کرده و در مورد مسائل فنی و سایر موارد گفتگو کند. اولین رایزنی‌های سیاسی در قالب سه جانبه بین وزارتخانه‌های خارجه ارمنستان، ایران و هند در ۲۰ آوریل در ایروان برگزار شد. موضوعات مورد بحث شامل کانال‌های جدید اقتصادی، منطقه‌ای و ارتباطی و همچنین چشم انداز تعمیق همکاری‌های سه جانبه در زمینه‌های مختلف بود.
بهره برداری ایروان از چابهار
ارمنستان یک کارگروه بین بخشی را برای رسیدگی به مسائل مربوط به راه اندازی یک کریدور بین المللی پرسرعت چندوجهی و فعالیت اپراتور در بندر چابهار تشکیل داده است. ایران در نظر دارد بنادر خود مانند بندر چابهار و بندر عباس در جنوب کشور را به بنادر واقع در دریای سیاه و خزر متصل کند. شبکه راه آهن اتصال خلیج فارس به دریای سیاه، چهار حوضه مهم دریایی یعنی دریای عمان، دریای خزر (ایران-آذربایجان)، دریای سیاه (گرجستان، بلغارستان) و دریای مدیترانه (یونان) را به هم متصل می‌کند. در قفقاز جنوبی، ارمنستان تنها کشوری است که عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) بوده و از این رو به عنوان پل مستقیمی بین ایران و این اتحادیه عمل می‌کند و اهمیت کریدور حمل و نقل و ترانزیتی بین المللی خلیج فارس-دریای سیاه را برای ایران افزایش می‌دهد. در مارس ۲۰۲۱، سفیر هند در ایران اعلام کرد که این کشور قصد دارد ارمنستان را در کریدور حمل و نقل شمال-جنوب که از طریق بندر چابهار ایران توسعه می‌یابد، بگنجاند.
در آگوست همان سال، سرپرست وزارت امور خارجه ارمنستان، آرمن گریگوریان، اظهار داشت که ایروان از نزدیک بر مشارکت فعال هند در پروژه کریدور حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب و علاقه هند به توسعه بندر چابهار توجه و آماده مشارکت در اجرای این برنامه است. بندر چابهار یکی از 10 بندر مهم جهان است. اهمیت آن با توجه به قصد ایالات متحده برای راه اندازی یک کریدور حمل و نقل جدید شامل ازبکستان، افغانستان و پاکستان با دور زدن هند و ایران به شدت افزایش یافته است. چین در حال سرمایه گذاری در بندر گوادر پاکستان است و آن را به عنوان حلقه واسط بین کشورهای آسیای شرقی و مرکزی و افغانستان می‌بیند، در حالی که هند بیش از ۶۰۰ میلیون دلار در بندر چابهار به عنوان توسعه این بندر سرمایه گذاری می‌کند تا به آن اجاز دهد اسلام آباد رقیب را دور بزند. کریدور حمل و نقل و ترانزیتی بین المللی پیشنهادی که خلیج فارس را از طریق ارمنستان به دریای سیاه متصل می‌کند، زمان هزینه‌های حمل و نقل را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد و روابط اقتصادی بین کشورهای درگیر را تقویت می‌کند. این پروژه نه تنها برای ایران و ارمنستان بلکه برای کشورهای هند، آذربایجان، گرجستان، بلغارستان و یونان نیز از اهمیت راهبردی برخوردار است. باید توجه داشت که ارمنستان محصور در خشکی تنها با ایران و تا حدودی با گرجستان روابط دیپلماتیک دارد بنابراین این کشور چاره ای جز اتصال به سه دریای خزر، سیاه یا خلیج فارس ندارد که در این میان بهترین حالت در شرایط کنونی همان بهره گیری از بنادر ایران است.
استفاده روسیه از مسیر تجاری جدید
در صورت تحقق این طرح، اتحادیه اروپا یک مسیر تجاری انحصاری جدید ایران-ارمنستان برای ارسال صادرات بدون هیچ هزینه جدیدی خواهد داشت. بدون تردید این مسیر برای اتحادیه اروپا مفید خواهد بود. با این حال، پیشنهاد ابتدایی اتصال بندر چابهار به ایروان و سپس انتقال مستقیم به اتحادیه اروپا تعجب آور است. اما نمی‌توان نقشی که روسیه به طور بالقوه می‌تواند در این معامله ایفا کند را انکار کرد. ایران در فروش نفت خود به دلیل تحریم‌های غرب تا حدودی با مشکل مواجه شده که البته داده‌های اخیر نشان دهنده روند افزایشی آن است، اکنون نیز به دنبال فروش بیشتر آن است. علاوه بر این، روسیه فعالانه به دنبال پیوندهای اقتصادی جدید با ایران است.
ارتباط و علاقه ارمنستان با روسیه نیز زبانزد خاص و عام است. روسیه تامین کننده انحصاری گاز و سایر منابع انرژی از جمله سوخت هسته‌ای برای نیروگاه هسته‌ای «متسامور» است که ۴۰ درصد تولید برق داخلی را تامین می‌کند. افزون بر این، هزاران کارگر مهاجر ارمنی در روسیه ساکن هستند و روسیه ۷۰ درصد از انتقال پول از خارج از کشور به ارمنستان را به خود اختصاص می‌دهد که در سال گذشته به رکورد ۳.۵ میلیارد دلار رسید. بنابراین، به سختی می‌توان ارتباط روسیه در این معامله را انکار کرد، به خصوص که سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه برای حل اختلافات بین ارمنستان و آذربایجان همواره تلاش کرده است. کریدور جدید هند-ایران-ارمنستان، در واقع مسیر تجاری جدید برای روسیه است. روسیه در حال ایجاد پیوندهای تجاری جدید با اتحادیه اروپا از طرق مختلف است. اتحادیه اروپا احتمالا از روسیه متنفر باشد، اما نمی‌تواند مزایای این مسیر تجاری جدید ایران و ارمنستان را انکار کند. با حضور هند، ایران و ارمنستان در این مسیر تجاری، روسیه می تواند با تشکیل یک تیم رویایی، تجارت با اروپا را در پیش بگیرد. پیگیری فعالانه روسیه برای پیوندهای اقتصادی با ایران را نباید فراموش کرد که در این مرحله عملاً جدایی‌ناپذیر هستند. همچنین، ارتباط قوی ارمنستان با ایران، همه دست در دست هم داده تا باعث ایجاد باشگاه تجاری شود. بنابراین، انکار این موضوع بسیار دشوار است که مسکو از این مسیر تجاری جدید ایران و ارمنستان به نفع خود استفاده نخواهند کرد.
بازنشر مرین‌پرس به نقل از اقتصاد سرآمد
