به گزارش مارین‌پرس، شیلات عبارت از مجموعه علومی است که به شناسایی، اکولوژی، تکثیر و پرورش، صید و بهره برداری، نگهداری، عمل آوری و فرآوری ماهیان و سایر آبزیان و یا محصولات حاصل از آنها می‌پردازد. مجموعه شیلات در کشورمان به درجه ای از رشد و پیشرفت رسیده است که بسیاری از کشورها تمایل دارند در این زمینه با کشورمان همکاری داشته باشد یا از محصولات کشورمان در این حوزه استفاده کنند بر همین اساس به گفته رئیس سازمان شیلات در سال 2015 بیش از یک میلیون تن انواع آبزیان در ایران تولید شد که 60 درصد از طریق صید دریایی و 40 درصد از طریق آبزی پروری بوده است.
این در حالی است که صادرات انواع آبزیان فراوری شده کشور در نیمه نخست امسال نسبت به سال گذشته حدود ۳۹ درصد رشد نشان می دهد. امسال در هر یک از ردیف های کالاهای صادراتی آبزیان حداقل ۱۸ درصد رشد صادرات داشته ایم. سال گذشته، سهم صادرات آبزیان فرآوری شده در اشکال مختلف مانند کنسرو، ناگت، برگر، ماهی ریز خشک شده و فیله شده نسبت به مجموع صادرات محصولات شیلاتی حدود ۸ درصد بوده است.
امسال ۱.۲ میلیون تن انواع آبزیان دریایی و پرورشی در کشور تولید شد که از این میزان تولید، حدود ۳۵۰ هزار تن آبزی در کشور فرآوری می شود. از ۳۵۰ هزار تن آبزی فرآوری شده ۱۸۰ تا ۱۹۰ هزار تن فقط مربوط به تن ماهیان صنعتی است که در صنایع کنسرو استفاده می شود، بخشی مربوط به ماهیان ریز شمال و جنوب کشور مانند کیلکا و ساردین است که قسمتی از آن به صورت کنسرو در اختیار مصرف کنندگان قرار می گیرد و سایر آن هم به صورت ساده، خشک شده و یا برای تولید پودر ماهی استفاده می شود.
تولیدات شیلات یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن در سال گذشته
همچنین سال گذشته ۱۳۷ هزار تن محصولات شیلاتی به ارزش ۵۱۰ میلیون دلار از کشور صادر شده است. علیرغم خشکسالی و کم آبی سال گذشته، تولیدات شیلات یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن بود که از این میزان سهم صید، ۷۲۴ هزارتن و آبزی پروری ۴۸۰ هزار تن بوده است که می‌توان گفت پرورش ماهیان گرمابی سردآبی، میگو و پرورش ماهی در دریا در زنجیره این فعالیت سهم بسزایی در این میزان تولید داشته اند.
در سال گذشته بیش از ۲۶ هزار تن میگو به کشورهای هدف صادر شد و ارزش صادرات محصولات شیلاتی بیش از ۵۱۰ میلیون دلار به میزان ۱۳۷ هزار تن بوده است. بخش شیلات و آبزیان از بخش‌هایی است که تراز تجاری آن مثبت است و در سال کمتر از ۸۰ میلیون دلار واردات در این بخش صورت می‌گیرد در حالی که ارزش صادرات چندین برابر واردات است.
در این میان «قزل آلا»ی ایران نیز دارای مشتری های ثابت خود در داخل و خارج کشور است و حالا با کسب دانش فنی و به منظور قطع وابستگی به محصولات خارجی، قزل‌آلای رنگین‌کمان عاری از عوامل بیماری‌زای خاص (SPF) در کشور تولید شد و ایران در جمع پنج کشور تولیدکننده این نوع ماهی در دنیا قرار گرفته است.
طرح کلان تولید قزل‌آلای رنگین‌کمان
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در این زمینه به نقل از مجری طرح کلان تولید قزل‌آلای رنگین‌کمان عاری از عوامل بیماری‌زای خاص (SPF) گفته است: «ایجاد نخستین پایلوت نیمه صنعتی الگویی تکثیر و پرورش قزل‌آلای رنگین‌کمان با رعایت کامل اصول زیستی، تولید گله ماهیان مولدین پایه شناسنامه دار با سلامت بالا از ذخایر ژنی موجود در کشور و تولید «تخم چشم زده» و «بچه ماهی» قزل آلای رنگین کمان بارور با سلامت بالا و دارای شناسنامه ژنتیکی از دستاوردهای اصلی این طرح کلان ملی فناوری است.»
«ابوالفضل سپهداری» درخصوص میزان اشتغالزایی این طرح کلان ملی گفته است: «با فعال شدن حداقل 4 مرکز تولید صنعتی با ظرفیت تولید 500 میلیون تخم چشم زده و فعال شدن مراکز حد واسط تولید و توزیع بچه ماهی از محل تولیدات داخلی (حداقل 20 واحد)، حداقل 300 فرصت شغلی با ماهیت کارآفرینی ایجاد می‌شود. با توجه به ظرفیت‌های علمی، اقلیمی، جغرافیایی و سرمایه‌ای در کشور، این قابلیت وجود دارد که علاوه بر تأمین نیاز داخلی در 10 سال آینده در زمره صادرکنندگان جهانی تخم چشم زده قزل‌آلای رنگین‌کمان قرار گیرد.»
سپهداری درباره میزان جلوگیری از خروج ارز در تولید این طرح کلان ملی فناوری گفته است: «فراهم کردن زمینه کاهش 20 درصدی واردات تخم چشم زده، حدود 10 میلیارد تومان صرفه اقتصادی به همراه دارد و پتانسیل اقتصادی سالانه بین 5 تا 10 میلیون دلار ارزش اقتصادی چشم زده و بچه ماهی است که با فعال شدن مراکز تکثیر داخلی و دستیابی به مولدین spf محقق می‌شود.»
مجری این طرح کلان ملی فناوری در ارتباط با فرآیند تجاری سازی تولید تخم چشم زده SPF بیان کرده است: «در فاز اول، تعداد 300 هزار بچه ماهی سالم شناسنامه دار مشتمل بر 51 فامیلی از جمعیت مولدین پایه استحصال شد»
وی در ادامه واگذاری 30 درصد از تولیدات به مراکز تکثیر بخش خصوصی معرفی و تأیید شده توسط سازمان دامپزشکی و سازمان شیلات ایران به منظور مولدسازی و احیای مراکز تکثیر، نگهداری 30 هزار بچه ماهی در مرکز SPF جهت تولید نسل بعد و دستیابی به محصول نهایی در شرایط تحت کنترل و تشکیل بانک ژن و واگذاری تعداد مورد نیاز به مرکز تحقیقات ژنتیک و اصلاح نژاد ماهیان سردابی کشور به منظور فعالیت‌های اصلاح نژادی از دیگر اقدامات انجام شده در روند تجاری سازی تخم چشم زده SPF برشمرد.
فرانسه خواهان همکاری با ایران در زمینه پرورش ماهی قزا آلا
بنابراین گزارش و بنا به گفته مسئولان حوزه شیلات کشور، ایران در تولید قزل آلا مقام اول در دنیا را دارد و به عبارتی جز 4 کشور اول دنیا است. معمولاً ماهی قزل‌آلا را به دو روش در حوضچه‌های آب‌سرد پرورش می‌دهند. در حوضچه‌های آب‌سرد که مخصوص پرورش ماهی هستند و معمولاً این حوضچه‌ها در کنار چشمه‌ها یا رودخانه‌های آب شیرین واقع شده‌اند و در شمال کشور گاهی ماهی قزل‌آلا را در مزرعه‌های برنج نیز رشد می‌دهند تا علاوه بر تغذیه از آفت‌های برنج ماهی در آب دائمی موجود در مزرعه نیز استفاده می‌کند که به گفته رئیس سازمان شیلات هم اکنون ایران اولین تولیدکننده ماهی قزل آلا در دنیا از نظر میزان ظرفیت تولید محسوب می شود و کشورهای اروپایی مانند فرانسه خواهان همکاری با کشورمان در این حوزه هستند.
چندی پیش «آرش نبی‌زاده»، مدیرعامل اتحادیه ماهیان سردآبی در رابطه با تولید این ماهی به باشگاه خبرنگاران جوان گفته بود: «اگرچه امسال پیش بینی می شد که تولید قزل آلا تا پایان سال به ۱۳۰ تا ۱۴۰ هزارتن برسد، اما به سبب سیاست سازمان شیلات حداکثر به ۱۱۰ تا ۱۱۵ هزارتن می رسد ضمن آنکه قیمت قزل آلا در ۶ تا ۷ ماه آینده با جهشی چشمگیر در بازار روبرو خواهدشد».
یادآور می شود: تولید ماهی بعد از انقلاب 11 برابر افزایش یافته است. در سال 57 سرانه مصرف ماهی در کشور یک کیلو بود که اکنون به 11 کیلو رسیده است، و این رقم در گیلان 16 کیلو است این در حالی است که این آمار در میانگین مصرف سرانه ماهی در دنیا 21 کیلو است. قبل و اوایل انقلاب حدود 6 میلیون تن ماهی در دریا رهاسازی می‌شد که اکنون به 150 میلیون تن رسیده است.
