به گزارش ایرنا، مازندران با توجه به در اختیار داشتن بیشترین ساحل جنوبی دریای خزر و وجود رودخانه‌های متعدد یکی از استان‌های پیشرو در آبزی‌پروری و فعالیت‌های شیلاتی است. سالانه ده‌ها هزار تن انواع آبزیان تولید شده در این استان به سایر استان‌ها و اخیرا به خارج از کشور نیز صادر می‌شود.
همسایگی با دریای خزر در نوار ساحلی به طول بیش از ۴۰۰ کیلومتر و وجود ۵۴ شرکت تعاونی صیادی پره در این استان با اشتغال حدود چهار هزار و ۲۰۰ نفر و همچنین فعالیت بیش از سه هزار و ۴۰۰ مزرعه آبزی‌پروری سبب شده که مازندران بیشترین سهم را در فعالیت‌های شیلاتی جنوب دریای خزر داشته باشد.
طی سال‌های اخیر و با برنامه ریزی های دولت یازدهم و دوازدهم به منظور افزایش توان تولید مازندران در صنعت شیلات و کاهش وابستگی درآمدهای شیلاتی به صید مستقیم از دریا، اقدامات گسترده‌ای از جمله حمایت از سرمایه‌گذاران، گسترش شرایط و فرصت‌های آبزی‌پروری و افزایش توان تولید آبزیان در استان در دستور کار قرار قرار گرفت. نتیجه این اقدامات نیز افزایش چندین برابری تولیدات، اشتغال و درآمدهای مرتبط با صنعت شیلات در مازندران است.
آخرین اقدام توسعه‌ساز شیلاتی که در مازندران وارد فاز اجرا شده نیز ساخت نخستین مرکز شیلاتی دارای زنجیره کامل پرورش ماهیان خاویاری با فناوری‌های مدرن و به روز این صنعت است که کلنگ آن ۲۲ اردیبهشت در شهرستان سیمرغ به زمین زده شد و قرار است با سرمایه‌گذاری چهار هزار میلیارد ریالی و اشتغال‌زایی مستقیم برای ۶۰ نفر اجرایی شود.
مروری مختصر بر عملکرد و اقدامات شیلاتی انجام شده در مازندران از سال ۱۳۹۲ تا کنون نشان می‌دهد که فعالیت‌های حمایتی و توسعه‌بخش انجام شده مربوط به این صنعت در مازندران طی این بازه زمانی با وجود موانع طبیعی و غیرطبیعی متعدد ، بسیار چشمگیر بود.
به گفته قائم‌مقام اداره کل شیلات مازندران ، بسیاری از شاخص‌های شیلاتی مازندران از سال ۱۳۹۲ تا کنون رشدی قابل توجه داشت و در برخی موارد نیز به دلایلی مانند تأکید بر واقعی‌سازی آمارها و پرهیز از آمارسازی و همچنین عوامل طبیعی مانند سیل و محدودیت‌های کرونا در مقایسه عددی ممکن است کاهش‌هایی مشاهده شود که در واقع ناشی از نگاه توسعه‌محور مسئولان شیلات مازندران در این سال‌ها و تکیه بر واقعیت‌های آماری موجود برای پایه‌ریزی برنامه‌های درست توسعه شیلات است.
رشد شاخص‌های شیلاتی
دکتر محمدمهدی عباس‌زاده در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا به رشد توان تولید آبزی‌پروری مازندران در این سال‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: در حال حاضر مجموع تولید آبزیان در مازندران ۸۲ هزار و ۹۱ تن است. توان تولید استان بیشتر از این مقدار است و تا پیش از شیوع کرونا این رقم بیشتر هم بود ، اما در همین شرایط نیز از نظر آماری نسبت به آغاز فعالیت دولت یازدهم در بسیاری از شاخص‌های شیلاتی مازندران رشد دیده می‌شود.
وی می‌افزاید: یکی از شاخص‌های مهم آبزی‌پروری پرورش ماهی در قفس است که در این زمینه مازندران رشدی نزدیک به ۷۰ برابری را طی هشت سال تجربه کرده است. در حالی که میزان تولید ماهی به روش پرورش در قفس در سال ۱۳۹۲ حدود ۱۰ تن در سال و با اشتغال کمتر از پنج نفر بود، در حال حاضر این رقم به حدود ۶۷۰ تن تولید و نزدیک به ۶۰ نفر اشتغال‌زایی رسیده است. البته چشم‌انداز ترسیم شده برای این بخش رساندن تولید به ۷۰۰ تن است که طبق برنامه‌ریزی بزودی به این هدف نیز می‌رسیم.
معاون آبزی‌پروری شیلات مازندران با اشاره به رشد چشمگیر تولید ماهیان گرمابی در مازندران از سال ۱۳۹۲ تا کنون اظهار می‌کند: سال ۱۳۹۲ مجموع تولید ماهیان گرمابی مازندران ۴۹ هزار و ۲۴۷ تن با میزان اشتغال سه هزار و ۵۱۸ نفر بود ، اما پارسال آمار تولید مازندران در این بخش با بیش از ۳۰ درصد رشد به ۶۴ هزار و ۱۱۲ تن رسید.
یکی از سودآورترین بخش‌های شیلاتی برای مازندران تولید ماهیان خاویاری است. بنا بر آمارهای موجود در حال حاضر ۱۸ مزرعه پرورش ماهی خاویاری در مازندران فعال است که بخش مهمی از ماهی‌های مولد مزارع پرورش ماهی خاویاری کشور از این مراکز تأمین می‌شود. با گسترش زیرساخت‌های پرورش ماهی خاویار و همچنین حمایت از سرمایه‌گذاری ، اشتغال و توان تولید در این بخش از ابتدای دولت یازدهم تا کنون بیش از ۱۰ برابر افزایش یافت.
قائم‌مقام اداره کل شیلات مازندران در این باره می‌گوید: سال ۱۳۹۲ تولید ماهیان خاویاری در مازندران ۲۱۵ تن با اشتغال‌زایی ۳۶ نفر بود و مجموع مزارع پرورش ماهیان خاویاری استان نیز کمتر از یک هکتار مساحت داشت ، اما با حمایت‌هایی که برای سرمایه‌گذاری در این بخش انجام شد، سال ۱۳۹۹ میزان تولید ماهیان خاویاری مازندران به رقمی بیش از ۲ هزار و ۲۷۷ تن با حجم اشتغال افزون بر ۳۰۰ نفر در استان رسید.
واقعی‌سازی آمار
در کنار این رشدهای محسوس آماری حوزه شیلات مازندران، در برخی بخش‌های نیز کاهش عددی نسبت به سال ۱۳۹۲ دیده می‌شود که به گفته معاون آبزی‌پروری مازندران ریشه در دلایل مختلفی دارند. برای مثال تولید ماهیان سردابی در مازندران طی سال ۱۳۹۹ حدود ۱۵ هزار و ۲ تن عنوان شده است که نسبت به آمار ثبت شده در سال ۱۳۹۲ نزدیک به سه هزار و ۲۴۰ تن کاهش را نشان می‌دهد. یا در بخش پروش ماهیان زینتی میزان تولید از حدود ۲ میلیون و ۵۵۵ هزار قطعه در سال ۱۳۹۲ به یک میلیون و ۳۲۵ هزار قطعه در سال ۱۳۹۹ کاهش یافت.
معاون آبزی‌پروری شیلات مازندران درباره دلایل این کاهش آماری می‌گوید: یکی از اقدامات مهمی که طی سال‌های اخیر در شیلات مازندران به طور جدی در دستور کار قرار گرفت، تلاش برای واقعی‌سازی آمارها و پرهیز از آمارسازی بود. تا چند سال پیش جمع‌آوری آمارهای اینچنینی عمدتا به صورت خوداظهاری و اعلامی از سوی بهره‌برداران انجام می‌شد ، اما اکنون با نظارت و دقت نظر بیشتری این آمارها گردآوری می‌شود و به وضعیت موجود ما در آبزی‌پروری نزدیک‌تر است. این اقدام در حقیقت برای رسیدن به اطلاعات پایه‌ای درست به منظور برنامه‌ریزی‌های دقیق توسعه‌ای بر مبنای داده‌های واقعی صورت گرفت که نتیجه آن در سال‌های آتی دیده خواهد شد.
علاوه بر این موضوع، برخی دیگر از دلایل کاهش آماری در بعضی شاخص‌های شیلاتی مازندران، رخدادهایی مانند سیل گسترده سال ۱۳۹۸، شیوع کرونا از اسفند همان سال تا کنون است و همچنین عوامل طبیعی و اقلیمی اثرگذار بر شاخص صید از دریا هستند.
برای نمونه یکی از دلایل اصلی کاهش تولید ماهیان زینتی در استان، خارج شدن این ماهی‌ها از سبد خرید خانواده‌ها به دلیل محدودیت‌های مالی و همچنین شیوع کرونا در یک سال اخیر است.
عوامل طبیعی کاهش صید
در بخش صید ماهیان استخوانی هم طی سال‌های اخیر دریا عموما روی خوشی به صیادان مازندرانی نشان نداد و همین سبب شد که بخشی از درآمدهای شیلاتی مازندران کاهش یابد. برای مثال در زمینه صید ماهیان استخوانی حجم صید ماهیان از سه هزار و ۸۱۹ تن در سال ۱۳۹۲ به دو هزار و ۶۴۲ تن در فصل صید ۱۳۹۹-۱۴۰۰ رسید. میزان صید ماهی از دریای خزر طی سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۹ عمدتا در محدود سه هزار تن در نوسان بود. اما در فصل صید ۱۳۹۷-۱۳۹۸ صیادان این استان پس از چند سال رکود به دلایل اقلیمی و طبیعی توانستند حدود هفت هزار تن ماهی از دریا صید کنند.
اما در میزان صید کیلکا با وجود همه این چالش‌ها شرایط تقریبا بهتر از صید ماهیان استخوانی بود. رشد ۲ هزار و ۶۰۰ تنی صید کیلکا در سال ۱۳۹۸ نسبت به سال ۱۳۹۲ حجم صید این دسته ماهیان دریای خزر را از ۱۶ هزار و ۲۹۵ تن به ۱۸ هزار و ۸۰۰ تن رساند، اما شیوع کرونا در سال ۱۳۹۹ روند رو به صعود این گونه صید را در استان متوقف کرد و تا حدودی کاهش داد.
تکثیر ذخایر
یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های شیلاتی مازندران برای حفظ ذخایر شیلاتی دریای خزر، رهاسازی بچه‌ماهیان در دریاست که در این زمینه نیز به استناد آمارهای موجود رشد قابل توجهی مشاهده می‌شود. رهاسازی بچه‌ماهیان در دریای خزر توسط شیلات مازندران تا سال ۱۳۹۲ محدود به ماهی سفید و ماهی آزاد دریای خزر بود که مجموعا حدود ۶۵ میلیون قطعه بود ، اما این رقم اکنون به بیش از ۱۰۰ میلیون قطعه با افزایش گونه‌های رهاسازی شده رسیده است.
در حال حاضر علاوه بر ماهی سفید و ماهی آزاد دریای خزر، ماهی کپور دریایی و ماهی خاویار نیز در دریای خزر رهاسازی می‌شود. طبق آمارهای موجود پارسال حدود ۶ میلیون ۵۰۰ هزار قطعه ماهی کپور دریایی، بیش از ۹۰ میلیون قطعه ماهی سفید، بالغ بر ۴۰ هزار قطعه ماهی آزاد دریای خزر و بیش از ۱۶۰ هزار قطعه بچه ماهی خاویاری در دریای مازندران رهاسازی شد.
به گفته معاون آبزی‌پروری مازندران یکی از اقدامات اجتماعی برای کمک به رونق اقتصاد شیلاتی که طی سال‌های اخیر در این استان مورد توجه قرار گرفت، جذب مشارکت‌های اجتماعی جامعه صیادی برای کمک به تکثیر طبیعی است.
عباس‌زاده می‌افزاید: کمک به تکثیر طبیعی طرح جدیدی است که شیلات پیگیر آن شده و هر چه جلوتر برویم مشارکت جامعه صیادی را بیشتر خواهیم داشتیم. در کنار گسترش زیرساخت‌ها، آن‌چه که باید مورد توجه قرار بگیرد استفاده از توان خود جامعه برای رونق اقتصاد شیلات و افزایش ذخایر آبزیان است. تلاش شده که با برخی برنامه‌ریزی‌ها، به واسطه فرهنگسازی بتوانیم شرایطی را فراهم کنیم که جامعه بهره‌بردار در بازسازی ذخایر مشارکت داشته باشند.
افزایش سرمایه‌گذاری شیلاتی
افزایش زیرساخت‌های آبزی‌پروری و صنایع وابسته به شیلات در مازندران نیز از دستاوردهای برنامه‌ریزی دولت‌های یازدهم و دوازدهم برای رونق اقتصاد شیلات بود که همچنان در حال انجام است. به گفته معاون قائم‌مقام اداره کل شیلات مازندران، فقط در سال ۱۳۹۹ دست‌کم ۳۷ واحد مرتبط با شیلات اعم از توربافی، غذای ماهی، کنسرو و سایر واحدهای مرتبط در این استان راه‌اندازی شد. ضمن این که شهرک شیلاتی میرود بابلسر به عنوان یکی از زیرساخت‌های مهم و بالقوه شیلاتی شمال کشور در این چند سال به بهره‌برداری رسید.
محمدمهدی عباس‌زاده به تلاش برای افزایش تنوع فعالیت‌های شیلاتی در مازندران نیز اشاره می‌کند و می‌افزاید: پس از مطالعات گسترده طی چند سال اخیر بالاخره بحث پرورش میگو در سواحل شرقی مازندران را توانستیم به مرحله جذب سرمایه‌گذار و دریافت مجوزهای لازم برسانیم که تحولی بزرگ در اقتصاد شیلاتی مازندران محسوب می‌شود. حمایت از سرمایه‌گذاران و فراهم کردن بسترهای لازم برای فعالیت سرمایه‌گذاران سبب شد که در این سال‌ها شاهد راه‌اندازی بزرگترین مرکز پرورش ماهی خاورمیانه در چپکرود جویبار باشیم. هفته گذشته نیز کلنگ زنجیره شیلاتی پرورش ماهی خاویاری به عنوان نخستین نمونه این طرح در کشور به زمین زده شد.
صادرات شیلاتی
خروجی بسیاری از این فعالیت‌های زیرساختی انجام شده در صنعت شیلات مازندران را می‌توان در صادرات فرآورده‌های شیلاتی به کشورهای همسایه جست‌وجو کرد. بر اساس آمارهای موجود، حجم صادرات محصولات شیلاتی مازندران که سال ۱۳۹۲ فقط به سه کشور عراق، افغانستان و آذربایجان انجام می‌شد ، هفت هزار و ۴۰۰ تن با ارزش اقتصادی ۳۲ میلیون دلار بود که به بیش از ۱۱ هزار تن با ارزش بالغ بر ۳۶ میلیون دلار در سال ۱۳۹۹ رسید. ضمن این که تعداد کشورهای مشتری این محصولات شیلاتی مازندران نیز افزایش یافت و تولیدات شیلاتی مازندران اکنون با وجود تحریم‌ها به بازار کشورهایی مانند روسیه، امارات، انگلیس و قطر نیز عرضه می‌شود. علاوه بر این در حال حاضر محصولات شیلاتی متعددی مانند غذای ماهی و فرآورده‌های شیلاتی نیز صادر می‌شود.
به گفته مسئولان شیلات استان، بخش مهمی از برنامه‌های توسعه‌ای شیلاتی مازندران نیز که طی چند سال اخیر آغاز شده و در حال اجراست ، طی سال‌های آتی در صورت تحقق اعتبارات و استمرار پیگیری‌ها به بار خواهند نشست و سبب تحول اقتصاد شیلات مازندران می‌شود.
