به گزارش مارین‌پرس، حلقه مفقوده و گلوگاه اصلی اینست که سفرهای تفریحی مردم ایران به سمت سواحل جنوب شرقی کشور (مکران) تقریبا وجود ندارد چراکه راه‌­های جاده‌ه­ای این مناطق، کم عرض، غیرایمن، طولانی و بدون خدمات جاده‌­ای مناسب هستند.

وقتی ما طرح توسعه یک منطقه را می­‌نویسیم ولی از تاثیرات گردشگری و زیرساخت‌های مورد نیاز آن غفلت کنیم، نتیجه‌ه­ای بغیر از شرایط حاضر نخواهیم داشت.

مزیت عمده توسعه گردشگری این است که اشتغال گسترده، متنوع، با سرمایه‌­های کوچک و مطابق با توانایی‌­های بخش خصوصی کوچک و حتی خانواده‌­های روستایی ایجاد می‌­کند. توسعه همه جانبه و عادلانه مناطق شرقی و جنوب شرق کشور بدون یک آزادراه که شمال و جنوب را بهم متصل کند، یک رویای تعبیر ناشدنی است.

آزادراه جاسک ـ مشهد، با رفع این معضلات و ایجاد رونق گردشگری و جذب مسیرهای سفر استان‌های شرقی کشور و همچنین دسترسی جاده­ای به کشورهای همسایه، باعث احیای نیمه شرقی کشور و پرجمعیت­‌تر شدن شهرها و روستاهای این مناطق می­‌شود.

آیا تحول در مناطق ساحلی مکران و نیمه شرقی صرفا با تکیه بر طرح‌­های صنعتی و بندری امکان پذیر است؟

محمد مونسان عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی مالک اشتر و کارشناس معماری می‌گوید: امروزه شاهد ایجاد طرح‌­های صنعتی بزرگی نظیر توسعه بنادر، پالایشگاه­‌ها و صنایع پتروشیمی، شیلات و غیره در این مناطق هستیم ولی اینچنین طرح­‌هایی به دو دلیل نمی‌توانند در آینده نزدیک، تحولات اساسی و اشتغال فراگیری را در این مناطق ایجاد کنند.

وی می‌افزاید: دلیل اول، هریک ازاین طرح‌­ها نیازمند صدها یا هزاران میلیارد تومان سرمایه‌­گذاری هستند که عمدتا از توان بخش خصوصی خارج است و بخش دولتی نیز با مشکلات عدیده تامین اعتبارات مواجه هست و جذب سرمایه­‌گذار خارجی نیز بدلیل تحریم‌­ها دشوار است لذا طرح‌­ها عمدتا با تاخیر­های طولانی یا تعطیلی مواجه می­شوند و دلیل دوم هریک از این طرح­ها عمدتا اشتغالی در حد چند ده یا چند صد نفر ایجاد می­کنند که در مجموع اشتغال چند هزار نفری را میتوانند باعث شوند درحالیکه برای اسکان 5 میلیون نفر در این سواحل باید اشتغال میلیونی ایجاد کرد.

 این کارشناس تصریح می‌کند: طبق نظر کارشناسان صنعت نفت و پتروشیمی، یک مگاپروژه‌ی پتروشیمی با ظرفیت سالانه یک میلیون و 600 هزارتن، درنهایت بین 2000 تا 2500 نفر را می‌تواند در محل پروژه و حداکثر 1000 نفر را در دفتر مرکزی و بخش اداری به خدمت بگیرد و حداقل 9 هزار میلیارد تومان سرمایه نیاز دارد! ساخت یک مجتمع پتروشیمی نیز در بهترین حالت و بدون مشکلات خاص، بین 3 تا 4 سال طول می‌کشد. صنعت توریسم و هدایت سفرها و گردشگری خانواده­‌های ایرانی به سمت این سواحل، دقیقا همان حلقه مفقوده­ای است که کمتر بدان توجه میشود.

وی ادامه می‌دهد: برای ایجاد هر یک شغل در صنایع مختلف بطور متوسط باید 400 میلیون تومان هزینه کرد و البته برای صنایع سطح بالاتر مانند پتروشیمی، برای ایجاد هرشغل باید 3 میلیارد تومان و برای صنایع فولاد 1 میلیارد تومان هزینه کرد. حالا تصور می­کنید برای ایجاد هرشغل در بخش گردشگری چقدر باید سرمایه­‌گذاری کرد؟ این عدد برابر 30-70 میلیون تومان برای ایجاد هرشغل است و اینست معنی معجزه و جادوی گردشگری در اشتغالزایی. گردشگری از نظر کسب در آمد نیز بعد از صنعت خودروسازی و نفت قرار دارد اما این دو صنعت مثل صنعت گردشگری در ایجاد اشتغال غیر مستقیم نقش ندارد و از طرفی دیگر نیمه شرقی کشور سهم بسیار ناچیزی از سبد گردشگری کشور دارند. وقتی صحبت از گردشگری می­کنیم عمدتا نگاه­‌ها به سمت گردشگر خارجی می‌رود که این اشتباه است و بخش مهمی از این درآمد مربوطبه سفر خود خانواده­های ایرانی به شهرهای دیگر است که میتواند انبوهی از جمعیت را روانه شهرهای دیگر کند.

توسعه گردشگری بدون راه‌­های جاده‌­ای مناسب فقط یک رویاست!

مونسان تصریح می‌کند: فرض کنید هم اکنون فردی بخواهد از مشهد به سمت سواحل مکران (مثلا جاسک) برود و یک مسافرت خانوادگی با اتومبیل شخصی داشته باشد. سه مسیر مختلف از جاسک (در میانه طول سواحل مکران) به سمت مشهد وجود دارد که طولی در حدود 1600-1700 کیلومتر دارد و بدلیل نامناسب و پرپیچ و خم بودن این مسیر، طول مسافرت در حدود 22 ساعت می­باشد که خاطره یک سفر پرمشقت، پرخطر و خسته­‌کننده را تداعی می­کند که هرگز تکرار و به دیگران توصیه نخواهد شد!

وی ادامه می‌دهد: این در حالیست که اگر یک آزادراه از جاسک تا مشهد احداث شود، مسیر دسترسی به 1200 کیلومتر خواهد رسید و با توجه به سرعت حرکت بیشتر در آزادراه، مدت زمان مسافرت به 10-12 ساعت کاهش خواهد یافت.

وی می‌گوید: اگر آزادراه حرم تا حرم (قم تا مشهد) اجرایی شود، این آزادراه می‌تواند از جاسک تا یکی ازشهرهای نزدیک مشهد و مجاور این آزادراه مانند نیشابور یا سبزوار ادامه یابد که هم منجر به کاهش طول آزادراه و کاهش سرمایه­ مورد نیاز می­گردد و هم میتواند راه دسترسی مسافران عبوری از شمال به سمت جنوب کشور (یا برعکس) را تسهیل کند.

مونسان می‌گوید: مسیر آزادراه شمال – جنوب (جاسک – مشهد) در نیمه شرقی کشور میتواند یک مسیر پرترافیک و پرسود باشد چراکه دو قطب مهم را در شمال و جنوب خود دارد: 1(وجود سواحل مکران (در جنوب این مناطق) با جاذبه­‌های خاص گردشگری ساحلی و دریایی و اهمیت خاص ترانزیتی 2) وجود شهر مشهد (در شمال این منطقه) به عنوان قطب بزرگ گردشگری کشور (با 25 میلیون نفر مسافر و گردشگر در سال) که اگر صرفا مسافرت‌های نیمه شرقی کشور (استانهای هرمزگان، سیستان و بلوچستان، کرمان، یزد، خراسان جنوبی و خراسان رضوی- با 20 میلیون نفر جمعیت) از طریق این محور انجام شود، باعث احیای اقتصادی شهرهای موجود در این مسیر خواهد شد. ضمن اینکه خود شهر مشهد به تنهایی 3 میلیون نفر جمعیت دارد.

کارشناس معماری می‌گوید: از مزایای احداث آزادراه در این مسیر اینست که اغلب زمین­‌های این مناطق بلامعارض بوده و برای تملک آنها نیاز به خرید زمین از مالکان حقیقی و حقوقی نیست. همچنین با اتصال این آزادراه به بندر چابهار و برخی شهرهای مرزی از قبیل دوغارون، سرخس و باجگیران، اهمیت بین­‌المللی وترانزینی این آزادراه افزایش چشمگیری یافته و توجیه اقتصادی آن را افزایش می­دهد به گونه­ای که میتوان انتظار داشت بازگشت سرمایه از طریق دریافت عوارض تردد در مدت کمتر از 10 سال محقق شود. در واقع این آزادراه، مسیر مسافرتهای توریستی و تجاری از کشورهای افغانستان، ترکمنستان، تاجیکستان و ازبکستان را به سمت سواحل مکران را تسهیل می­کند. هرگز نمیتوان شعار توسعه یک منطقه را سر داد در حالیکه جاده‌­های دسترسی به آن منطقه بسیار ناهموار، طولانی، پرخطر و غیر امن و بدون پشتیبانی و ارائه خدمات مناسب هستند.

 چرا شهر جاسک؟

این کارشناس تاکید می‌کند: نباید کل تمرکز توسعه و سرمایه­‌گذاری در سواحل مکران صرفا بر چابهار باشد چون قطعا باعث آبادانی یک نقطه و رهایی طول سواحل مکران می‌­شود. در حد فاصل وسط بین بندرعباس و چابهار باید حتما یک شهر بزرگ دیگری با امکانات کامل و دسترسی جاده­ای مناسب و سریع ایجاد شود. جایی مانند جاسک. نباید فاصله 800 کیلومتری بین بندرعباس و چابهار بدون حتی یک شهر آباد و بزرگ رها شود. دلایل زیر را می­توان برای ضرورت این امر برشمرد: 1(دسترسی به سواحل مکران برای کسانیکه قصد سفر به این مناطق را داشته باشند نزدیکتر و راحت­تر خواهد شد. چابهار در منتهی الیه شرقی سواحل مکران بوده و دورتر از مرکز ایران است (نسبت به جاسک). 2) چابهار بدلیل مجاورت با مرز پاکستان، همچنان از برخی تهدیدات امنیتی رنج می­برد. ایجاد یک شهر در وسط سواحل مکران با فاصله حدود 400 کیلومتری از مرز پاکستان، امنیت بیشتری رابه ارمغان می­آورد. 3) چابهار بدلیل احداث طرح­‌های توسعه­‌های عظیم مانند بندر شهید بهشتی و طرح‌­های متعدد پتروشیمی و شیلات به اندازه کافی توسعه خواهد یافت و نگرانی از این جهت وجود ندارد. 4 مسیر راه آهن در دست احداث چابهار- مشهد- سرخس به اندازه کافی در احیای مناطق اطراف چابهار موثر خواهد بود و لذا فرصت آزادراه را باید برای شهرهای دیگر نیز در نظر گرفت. ضمن اینکه امکان اتصال این آزادراه به چابهار نیز وجود دارد.

وی خاطرنشان می‌کند: لذا امید است اهمیت و ضرورت چنین طرحی از هم­‌اکنون درک شده و این پروژه از زبان نخبگان استانی، نمایندگان محلی در مجلس، مسئولین محلی و استانی مطرح شود تا انشاء الله در برنامه­‌های وزارت راه گنجانده شده و ظرف ده سال آینده شاهد اجرای آن باشیم. تغییر تقسیمات استانی جنوب کشور و تشکیل استان مکران شرقی و استان مکران غربی می­تواند کمکی به تسریع اجرای چنین طرح­‌هایی باشد.