اقتصاد دریا محور که در عرف بین الملل به آن اقتصاد آبی یا blue economy ـ برگرفته از رنگ آبی گستره های دریایی ـ گفته می شود، در واقع، در برگیرنده کلیه فعالیت های اقتصادی مربوط به عرصه های آبی و سواحل مانند شیلات، گردشگری و حمل و نقل دریایی و همچنین صنایع نوظهور از جمله انرژی های تجدید پذیر، آبزی پروری، فعالیت های استخراج در دریا، بیوتکنولوژی و زیست هواشناسی دریایی است.
به گزارش راد، کشورمان ایران، علیرغم برخورداری از ۵۸۰۰ کیلومتر خط ساحلی در شمال و جنوب کشور و ۱۹۰ هزار کیلومتر مربع پهنه دریایی، دسترسی به آب های آزاد و مرز اقیانوسی، بهره چندانی از این نعمت خدادادی نبرده است و با توجه به حجم اقتصاد دریا در جهان که سالانه بیش از ۱۰۰۰ میلیارد دلار برآورد شده است، سهم کشور ما فقط حدود یک درصد و با احتساب فعالیت‌های نفتی و گازی دریایی بین ۲ تا ۲.۷ درصد است.
درهمین رابطه با کاپیتان امیرحسین مزینی فر، دانش آموخته دانشگاه دریایی امام خمینی (ره) و دکترای مدیریت گردشگری هم صحبت شدیم آنچه در پی می آید نتیجه مصاحبه با مزینی فر است:
اقتصادسرآمد: در ابتدا اجازه بدهید بیشتر با شما آشنا شویم؟
کاپیتان مزینی فر: من هم این فرصت را مغتنم می شمارم و از شما به خاطر ورود به موضوع بکر و دست نخورده اقتصاد دریایی ـ که پتانسیل اقتصادی بسیار زیادی را برای کشور می تواند فراهم کند ـ سپاسگزارم. ناخدا امیرحسین مزینی فر هستم. دانش آموخته دانشگاه دریایی امام خمینی (ره) و سوابقی در زمینه نیروی دریایی راهبردی و کشتیرانی دارم و تحصیلات عالیه ام در زمینه مدیریت گردشگری می باشد.
اقتصادسرآمد: بهره گیری از عبارت «بکر و دست نخورده» در ابتدای کلام شما برای اقتصاد دریایی ایران متضمن چه منظوری می تواند باشد؟
کاپیتان مزینی فر: ما با اطمینان می توانیم بگوییم که کشور ما یک کشور دریایی استِ؛ چرا که چهل درصد از مرزهای ما به طول ۵۸۰۰ کیلومتر در شمال و جنوب کشور دریایی است. ما حتی مرز اقیانوسی داریم که داشتن حداقل بیست کیلومتر آن آرزوی بسیاری از کشورهای قدرتمند دنیا از جمله روسیه است؛ طوری که در سخنان و گفته های پتر کبیر انعکاس یافته است. با نگاه و تحلیل دریایی، عمده دلیل جنگ فعلی روسیه با اوکراین، تلاش روسیه برای دسترسی به آب های آزاد ـ مسیر تنفسی ـ گرم است.
اما ما در کشور ایران، این سواحل و فرصت بکر را تا حدود زیادی و به نظر می رسد به عمد رها کرده ایم؛ طوری که سبب شده است تا هشتاد درصد از جمعیت کشور دور از سواحل و فرصت های کم نظیر اقتصادی آن ساکن شوند. رخدادی که در هیچ کجای دنیا شاهد آن نیستیم که ساحل اقیانوس رها شده باشد و در دامنه کوه ها و پهنه کویرها زندگی کنند. دورافتادگی از دریا در این کشور حتی به فرهنگ ما هم رخنه کرده و در کلام شاعران اگر به دنبال یک بیت شعر درباره دریا باشید، چیز چندانی پیدا نمی کنید و اگر باشد مانند این بیت از غزل شماره یک حافظ « شب تاریک و بیم موج و گردابی چنین هایل/ کجا دانند حال ما سبکباران ساحل‌ها» شاید لطیف ترین آنها باشد! من اعتقادم این است به خصوص در دویست سال گذشته، به عمد ما را از سواحل دور کردند.
اقتصادسرآمد: عمد!؟ این واژه به نقش چه کسانی یا چه کشورهایی در این ماجرا اشاره دارد؟
کاپیتان مزینی فر: ما اگر صرفاً به تاریخ دویست سال گذشته نگاهی بیاندازیم، مؤلفه های قدرت جهانی، به ناچار سر از اقتصاد دریا و قدرت دریایی در می آورد؛ یعنی قدرت دریایی باعث هژمونی و امپراتوری تسلط بر جهان شده است. در تاریخ پرتغال، اسپانیا، انگلیس و حالا ایالات متحده آمریکا باید جستار کرد که چگونه در دنیا سلطه ایجاد کرده اند؟ به نگاه من، این سلطه جهانی صرفاً از طریق قدرت دریایی میسر شده است و هر کشوری بتواند قدرت دریایی ایجاد کند، مؤلفه های این قدرت به آن کشور فرصت دیکته کردن سیاست هایش را بر سایر کشورهای دنیا فراهم می کند.
ایران در گذشته یک امپراتوری عالم گیر داشته است و تمام ویژگی های یک امپراتوری مجدد را دارد. کشورهای غربی بعد از دستیابی به قدرت دریایی و بهره گیری از آن، سعی کردند از طریق استعمار و استثمار، کشورهای دیگر را از رسیدن به قدرت دور نگه دارند.
اقتصادسرآمد: با این تفاسیر چرا همچنان از دریا و اقتصاد آن غافل مانده ایم؟
کاپیتان مزینی فر: من معتقدم فقدان دانش و نبود کارشناسان متخصص امر دریا در ارکان تصمیم گیری کشور، به ادامه وضع جاری انجامیده است.
اقتصادسرآمد: یعنی در بدنه، کارشناس، متخصص، دانش لازم و تصمیم سازی وجود دارد، اما در سطح مسئولان و تصمیم گیران توجه و شهامت کافی برای تصمیم سازی و تصمیم گیری وجود ندارد؟
کاپیتان مزینی فر: این موضوع کمتر به شهامت مربوط است. نیروهای که در دریا مشغولند به خاطر سختی های زیاد این مشاغل، بعد از فراغت از کار، بسیار خسته هستند و معمولاً از این فضا فاصله می گیرند؛ بنابراین بخشی از قصور متوجه جامعه دریایی است.
بخشی دیگر از این غفلت به بی دانشی تصمیم سازان بر می گردد. شما اگر به ادوار مجلس نگاهی بیندازید، رؤسای کمیسیون صنایع دریایی چه کسانی و از کجا بودند؟ کسانی که دانشی در این حوزه نداشتند. ما الان در دولت، مجلس و به طور کلی در حکمرانی چند نفر متخصص دریا داریم؟ هم در گذشته و هم در حال حاضر، کسانی در رأس مجموعه های دریایی هستند چه کسانی هستند و چه سوابقی دارند؟ سوابق دریایی مدیرعامل کشتیرانی، مدیرعامل شرکت ملی نفت، صدرا و بقیه مجتمع های کشتی سازی چیست؟ این مناصب اغلب در اختیار افراد سیاسی است و نیروهای متخصص و آگاه به جوانب و جزییات، در مناصب تصمیم گیر حضور ندارند. تصمیم سازی و تصمیم گیری در مسائل دریا نیاز به کارشناسان و مدیران با تجربه این حوزه نیاز دارد که متأسفانه رابطه بین تصمیم گیر و بدنه کارشناس و تصمیم ساز قطع می باشد.
